Prijedlogom Zakona o Gradu Laktaši, koji se nalazi pred poslanicima u Narodnoj skupštini Republike Srpske, dosadašnja Opština Laktaši bi trebalo da postane grad. Područje Grada Laktaši treba da čine čine naseljena mjesta koja su činila područje Opštine Laktaši, a sam Grad Laktaši postaje pravni sljednik Opštine Laktaši.
Grad Laktaši bi ubuduće trebalo da ima nadležnosti opštine i grada utvrđene Ustavom Republike Srpske, zakonom i statutom. Prema ovom zakonu u kome je sadržano 18 članova, Laktaši će imati Skupštinu grada kao predstavnički organ, organ odlučivanja i kreiranja politike grada, ali i Gradonačelnika koji će biti izvršni organ vlasti u Gradu Laktaši.
Organi Grada Laktaši preuzeće u radni odnos funkcionere, službenike, namještenike i ostale zaposlene koji su u Opštinskoj upravi Opštine Laktaši ostvarivali prava iz radnog odnosa do stupanja na snagu ovog zakona. Funkcioneri i službenici Opštine Laktaši koji su imenovani, odnosno izabrani na mandatni period ostaju u mandatu do isteka mandata organa koji ih je izabrao, odnosno imenovao, osim u slučaju prestanka mandata.
Razlog za donošenje zakona
Кao razlog za donošenje ovog zakona navodi se da je Opština Laktaši na osnovu Odluke Skupštine opštine Laktaši pokrenula postupak za dodjelu statusa grada, da su ispunjeni svi zakonom utvrđeni uslovi za dodjelu statusa grada Laktašima, iz razloga što opština Laktaši predstavlja jedinstvenu geografsku, socijalnu, ekonomsku, istorijsku i teritorijalnu cjelinu sa odgovarajućim nivoom razvoja. Pored navedenog, ističe se da ova opština ispunjava uslove za sticanje statusa grada koji su propisani Zakonom o lokalnoj samoupravi jer Opština Laktaši više od tri godine ima status razvijene jedinice lokalne samouprave i stopu zaposlenosti iznad republičkog prosjeka.
Navedenim Zakonom o lokalnoj samoupravi je propisano da se grad može uspostaviti zakonom na urbanom području koje čini jedinstvenu geografsku, socijalnu, ekonomsku, istorijsku i teritorijalnu cjelinu sa odgovarajućim nivoom razvoja, ako ima više od 50 000 stanovnika i u posljednje tri godine na osnovu odluke o utvrđivanju stepena razvijenosti jedinica lokalne samouprave ima status razvijene jedinice lokalne samouprave. Pored toga, opština može steći status grada bez obzira na broj stanovnika, ako je stopa zaposlenosti na području opštine iznad republičkog prosjeka.
Prema rezultatima Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2013. godine u Republici Srpskoj, koje je objavio Republički zavod za statistiku, Opština Laktaši ima 34 210 stanovnika. U Elaboratu za sticanje statusa grada navodi se da na području Opštine Laktaši, prema procjeni Republičkog zavoda za statistiku Republike Srpske za 2020. godinu, na području opštine živi ukupno 34 916 stanovnika. Uzimajući ovo u obzir jasno je da Laktaši nisu ispunjavali uslov vezan za broj stanovnika u opštini (više od 50 000). Međutim, predlagač zakona Ministarstvo uprave i lokalne samouprave dalje nastavlja da je prema podacima Republičkog zavoda za statistiku u 2013. godini stopa zaposlenosti u Republici Srpskoj bila 34,9%, a u opštini Laktaši 38,1%, što je 3,2% više u odnosu na republički prosjek, čime se referiše na uslov vezan za stopu zaposlenosti na području opštine.
Takođe, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, prosječan broj zaposlenih u Republici Srpskoj u 2020. godini iznosio je 274 227 lica, a na području opštine Laktaši u 2020. godini u prosjeku je bilo zaposleno 10 743 lica, dok je npr. 2013. godine ovaj broj iznosio 9 447 osoba. Ipak, zanimljivo je da stopa zaposlenosti prema novijim nalazima Republičkog zavoda za statistiku za 2021. godinu u publikaciji Anketa o radnoj snazi iznosi 43,5% na nivou Republike Srpske. Samo obrazloženje za donošenje zakona uz Elaborat za sticanje statusa grada sadrži popriličan broj statističkih podataka i objašnjenja, a ipak, gledajući sve njih, nisu najjasniji razlozi zbog čega Laktaši postaju grad sada, sem onog koji se ogleda u jednoj jednostavnoj stvari, a to je dobijanje više sredstava od strane Evropske unije, što je iskazano u objašnjenju o opštem interesu za donošenje zakona po hitnom postupku.
Pored ovoga, kao razlozi za to da Laktaši dobiju status grada ističu se i oni u kojima stoji da se po „ostvarenim ukupnim prihodima, dobiti, spoljnotrgovinskoj razmjeni i broju privrednih društva, opština Laktaši zauzima treće mjesto u Republici Srpskoj (iza Banje Luke i Bijeljine), a po ostvarenim ukupnim prihodima po stanovniku prvo mjesto (slijede je Banja Luka i Trebinje), dok po ostvarenoj dobiti po stanovniku zauzima četvrto mjesto (iza Stanara, Istočnog Novog Sarajeva i Donjih Žabara)”.
Hitni postupak!?
Veoma je zanimljivo da se ovaj zakon treba donijeti po hitnom postupku, što postaje veoma loša standardna praksa najvišeg predstavničkog tijela Srpske, a iz samog obrazloženja nije baš najjasnije zašto je to tako. Poslovnikom Narodne skupštine propisano je da se zakon, izuzetno, može donijeti po hitnom postupku u slučaju kada se zakonom uređuju pitanja i odnosi nastali usljed okolnosti koje nisu mogle da se predvide, a nedonošenje zakona po hitnom postupku moglo bi da prouzrokuje štetne posljedice po život i zdravlje ljudi, bezbjednost Republike Srpske i rad organa i organizacija i ako je to u opštem interesu.
Opšti interes za donošenje ovog zakona po hitnom postupku prema stavu tvorca zakona ogleda se u činjenici da sticanjem statusa grada, Laktaši stiču neophodan preduslov za pristup fondovima Evropske unije po planiranim projektima, a realizacija istih bi trebalo da dovede do daljeg razvoja ove jedinice lokalne samouprave i poboljšanje kvaliteta života građana Laktaša. Dakle, dobijanje statusa grada je potrebno da bi se više novca dobilo od strane briselske administracije, odnosno EU i međunarodnih projekata. Gledajući ovakvo objašnjenje zaista nije jasna potreba hitnosti u donošenju ovog zakona.
Laktaši trenutno, u predgradskom stanju
Opština Laktaši je trenutno opština u Republici Srpskoj, odnosno Bosni i Hercegovini, dok se njeno sjedište nalazi u istoimenom mjestu Laktaši. Ona je administrativno podijeljena u 11 mjesnih zajednica sa 37 naseljenih mjesta.
Laktaši imaju nekoliko mjesnih zajednica koje predstavljaju urbanija područja kao što su Laktaši, Trn i Кlašnice, odnosno naseljena mjesta koja imaju više od 150 st/km2 poput Glamočana, Velikog Blaškog i Jakupovaca. Takođe, pored samih Laktaša, izdvajaju se i mjesta poput Trna, Slatine i Aleksandrovca.
Opština se nalazi na području ravničarskog terena Lijevče polja, a povezana je saobraćajno sa susjednim opštinama Srbac, Prnjavor i Čelinac i gradovima Banja Luka i Gradiška. U neposrednoj blizini Laktaša nalazi se i granica Republike Hrvatske, odnosno Evropske unije. Кroz opštinu prolazi autoput Banja Luka – Gradiška i autoput Banja Luka – Doboj.