Zagovaraju ga opozicione stranke, prije svega u dijelu
skeneranja glasačkih listića,
ali i sami građani, potpisnici online peticije u kojoj su od visokog
predstavnika u Bosni i Hercegovini Christiana Schmidta tražili da uključi i
koristi svoja bonska ovlaštenja za implementaciju sistema elektronskog glasanja
za Opšte izbore 2022. godine.
“Obzirom na to da je izborna prevara postala tako raširen
događaj na izborima i da to izaziva ozbiljne sumnje u legitimitet izabranih
zvaničnika, a istovremeno je sve manji odziv birača u posljednjih nekoliko
godina i masovan egzodus građana koji napuštaju zemlju jer se ne osjećaju na
ispravan način predstavljeni u institucijama. Do danas, ni jedan od glavnih
političkih aktera u Bosni i Hercegovini nije pokazao veliki interes za
implementaciju sistema elektronskog glasanja, vjerovatno iz straha od gubitka
vlasti”, navedeno je u obrazloženju autora peticije.
U tom kontekstu zanimljivo je pogledati istraživanje “Nove
tehnologije glasanja u evropskim državama” koje je za potrebe parlamentaraca
uradio Istraživački sektor Parlamentarne skupštine BiH.
Prema njemu od 25 posmatranih evropskih država, izborno
zakonodstvo u samo četiri države predviđa mogućnost elektronskog glasanja na
izborima. Riječ je o Belgiji, Bugarskoj, Estoniji, Francuskoj, dok su u vrijeme
istraživanja provedenog prošle godine u Švajcarskoj u toku bile konsultacije.
Prema dostupnim informacijama, navodi se u
istraživanju, najveći broj država u Evropi je, posebno nakon izbora 2016. i
2017. u SAD, Francuskoj i Velikoj Britaniji i navoda o uplitanju drugih
država u izbore, zadržao samo način glasanja „papir i olovka“. Izuzetak su,
navode, Estonija, država koja je prva, još 2002. u svoje zakonodavstvo uvela
opciju glasanja putem interneta, zatim Bugarska, u kojoj su na izborima 2019. i
2021. godine, pored tradicionalne metode glasanja na papirnim glasačkim
listićima, birači mogli izabrati da glas daju na uređajima za glasanje, kao i
Belgija, koja je specifična, jer se samo u nekim njenim dijelovima koriste
nove tehnologije glasanja, odnosno uređaji za glasanje.
Navedeno je i kako se u Austriji još od 2011. godine radi na
uvođenju elektronskog glasanja kada je Ustavni sud poništio odredbe o
elektronskom glasanju za izbor organa Austrijske unije studenata, a ocjenio ih
je nezakonitim jer nisu precizno omogućili kontrolu procesa izbora, brojanja
glasova i poštovanja izbornih principa.
Od evropskih zemalja koje su uvele elekronsko glasanje,
važno je istaći da je Estonija jedina država koja svim svojim glasačima od
2005. nudi opciju glasanja putem internet,
a prema podacima estonske Vlade, primjenom ovog glasanja („i-glasanja“) kumulativna
ušteda vremena na posljednjim izborima je čak 11.000 radnih dana. Napomenimo i da glasači u Estoniji i dalje
imaju mogućnost tradicionalnog načina glasanja putem glasačkih listića u svojoj
izbornoj jedinici.
Kada je riječ o Belgiji, ovdje se koriste tzv. “tač skrin”
uređaji za glasanje na biračkim mjestima u Flamanskoj regiji, Regiji glavnoga
grada Brisela i u opštinama u kojima se govori njemački jezik. Međutim, nove
tehnologije glasanja, kao i ranije, nisu u upotrebi u Valonskoj regiji.
U Bugarskoj zakon propisuje da birač može odabrati da li će
svoj glas na izborima dati putem „tač-skrin“ uređaja ili će glasati putem
papirnog glasačkog listića.
“Memorijski stik svakog uređaja dostavlja se državnoj
kompaniji „Information Services“, koja ima osoblje u svakoj izbornoj komisiji,
radi obrade rezultata, a zatim se vraća izbornoj administraciji. Nadzor nad
provođenjem elektronskog glasanja je odgovornost Centralne izborne komisije,
kao i Državne agencije za elektronsku upravu, Instituta za standardizaciju i
Instituta za metrologiju, koji su odgovorni za certifikaciju i provjeru
glasačkih uređaja. CIK je provela tendersku proceduru za nabavku oko 9.600
glasačkih uređaja i opsežnu prateću podršku. Za dobavljača odabrana je privatna
firma, koja će biti odgovorna i za servisiranje uređaja i obuku izbornih
zvaničnika o načinu njihovog korištenja. Troškovi za nabavku uređaja za
glasanje su procijenjeni na 18,4 miliona evra”, navodi se u ovom istraživanju.
Kada je riječ o
Francuskoj, četvrtoj evropskoj državi koja ima elektronsko glasanje važno
je napomenuti da je ono dozvoljeno samo za opštine s najmanje 3.500 stanovnika,
I to na biračkim mjestima, jer zakon ne dozvoljava glasanje na daljinu za
birače u zemlji. Iskustva Francuske su, navodi se u istraživanju, da građani
nisu uvjereni u pouzdanost uređaja za glasanje jer glasovi ne ostavljau trag I ne
mogu se ponovo prebrojati, potrebno je vrijeme da se birači prilagode i dugo se
čeka na glasanje.
Kao poseban primjer u
istraživanju navode i jednu zemlju van Evrope, a to je Brazil. Rječ je o
zemlji koja je prva na svijetu u potpunosti provela izbore 2000. godine,
elektronskim putem. Inače Brazil od 1996. godine, kada je uvedeno elekronsko
glasanje, stalno radi na unaprijeđenju njegove bezbjednosti iako međunarodne
organizacije koje prate izbore u Brazilu pozivaju na veću transparentnost,
sigurnost I nadzor izbornog procesa.
Cilj uvođenja elektronskog glasanja u Brazilu je smanjenje
prevara u procesu prebrojavanja listića.
Naime, zbog velikog broja glasača i kandidata prebrojavanje glasova je trajalo
i po nekoliko sedmica, pa su šanse za manipulaciju brojanjem glasova bile
velike, bez obzira na prisutnost izbornih posmatrača i predstavnika političkih
stranaka.
Više o istraživanju možete pročitati na ovom linku