Nije tajna da Kantonu Sarajevo nedostaje novca, ali vlasti javno to tako ne govore. Ne žele priznati da su finansije najbogatijeg kantona u rasulu, jer novca nedostaje za mnoge stvari koje su planirali.
U takvoj situaciji umjesto rebalansa kantonalna Vlada je odlučila “skresati” troškove na manje demokratski način tako što su usvojili Odluku o obustavljanju izvršenja rashoda u posebnom dijelu budžeta Kantona Sarajevo za 2024. godinu.
Novac neće dobiti neprofitne organizacije, borci, ministarstva, javne ustanove…
Tako će za nauku i mlade biti povučeno planiranih pola miliona maraka, za Turističku zajednicu 1,5 miliona KM, biće obustavljeno i čak 2,7 miliona za troškove policije (javna bezbjednost i nabavka opreme). Od ministarstva kulture i sporta traži se da obustave isplatu 1,3 miliona KM neprofitnim organizacijama i projektima kinematografije.
Nezvanično, nadležna ministarstva su već obavijestila pojedine ustanove da neće dobiti sav planiran novac iz budžeta što bi u narednom periodu moglo ugroziti njihov rada.
Za ekonomistu Igora Gavrana to je znak očigledne krize.
“I mislim da je to najblaži termin koji se može upotrijebiti, a posebno je tragično što je teško objasniti toliki nedostatak novca nekim masovnim ulaganjima u poboljšanje uslova poslovanja ili života odnosno generalno razvoj Kantona Sarajevo. Jedino vidljivo poboljšanje je obnova pruge i dijela voznog parka Grasa s novim trolejbusima i tramvajima, te subvencije zaboravna je novih letova iz Sarajeva, ali i za to je pitanje da li se moglo postići isto ili vise uz manje troskove kao i da li je bilo prečih prioriteta (kao recimo nesnosno zagađenje zraka i njegove posljedice)”, kaže Gavran za Buku.
Ukupan novac koji Vlada planira da uštedi je 32 miliona KM što izgleda kao velika kriza, iz ugla stručnjaka nije alarm za uzbunu.
“U odnosu na ukupne prihode i rashode kantona ovaj iznos koliko god bio veliki još ne znači potpunu katastrofu ili kolaps, ali sve liči na stanje u Republici Srpskoj gdje odavno budžet neodrživ bez stalnih novih zaduženja a isplate sve češće postaju upitne. U svakom slučaju ako se već obustavljaju neke isplate moglo se početi od neracionalih rashoda same vlade odnosno vlasti i njihovim odricanjima od plaća i drugih beneficija prije nego nekih od rashoda koji se ovim odlukama stopiraju”, kaže Gavran.
Zastupnica opozicionog DF-a u Skupštini Kantona Sarajevo Vedrana Vujović za Buku kaže da je ovakav način uštede jedna vrsta kriznog komuniciranja Vlade Kantona Sarajevo mimo skupštine.
“Čime se pokazuje bahatost prema netransparentnom trošenju novca, lošem planiranju i generalnom odnosu prema novcu građana Kantona Sarajevo”, kaže Vujović.
Osim što pravi uštede pred sam kraj godine Vlada to radi na manje transparentan način, jer umjesto da prijedlog Rebalansa budžeta pošalje zakonodavnom organu vlasti – Skupštini, to radi internim odlukama.
“Vjerovatno to rade iz razloga jer postoji strah od propitivanja opozicije gdje i kako je potrošen novac. Također mislim da je takva odluka u potpunosti nezakonita, jer se u njoj nisu pozvali na Zakon o budžetima FBiH, nije naznačeno do kad odluka traje, a ni skupština Kantona Sarajevo (bar ne mi zastupnici koji djelujemo opoziciono) nismo o njoj formalno informisani”, govori Vujović.
Gavran kaže kako izgleda da postaje praksa na svim nivoima da se izbjegavaju “normalne” procedure i da se nekim odlukama, uredbama ili čak potpuno skriveno donose važne mjere.
“Tako recimo na federalnom nivou umjesto fiskalne reforme paketom novih zakona najavljuju se neke privremene uredbe čudnog karaktera a u Republici Srpskoj se “pojavljuje” novac iz tajnih izvora koje vlada odbija da otkrije. Najbolja praksa je slijediti uobičajene propise i procedure, uz maksimalnu transparentnost, a još bolja praksa je racionalna upotreba javnog novca pa onda ni rebalans nije potreban”, govori Gavran za Buku.
Vlasti sve pravdaju posljedicom izmjena Zakona o pripadnosti javnih prihoda u FBiH, koja je počela od 1. januara 2023. godine.
“Ponder će 2025. godine biti još više umanjen u odnosu na ovogodišnji – iznosit će 1,3 te unatoč ekonomskom rastu, Kanton Sarajevo neće osjetiti značajan rast prihoda od indirektnih poreza u odnosu na ostale nivoe vlasti u BiH, navedeno je u Nacrtu Budžeta Kantona Sarajevo za 2025. godinu.
Uposlenici u preduzećima i ustanovama koji se finansiraju iz budžeta već strahuju za svoje plate. U Kantonu Sarajevu više od 16.500 radnika prima platu sa budžeta.