Serija lažnih dojava o postavljenim bombama širom Srbije je u
javnosti pokrenula i debatu – kako je moguće da neko šalje ovakve
izuzetno ozbiljne prijetnje, a ne bude odmah i pronađen?
Takođe, u javnosti se posljednjih nedelja sve više koriste termini proxy
server, Proton email, VPN, TOR mreže, iako najveći broj građana nikada
nije ni čuo za njih, niti zna kako oni funkcionišu.
Elektronska pošta (electronic mail, internet mail ili najčešće samo
email) je jedan od vidova digitalne komunikacije putem računarskih
mreža. Naziv mu i potiče od analogije sa konvecionalnom, “papirnom”
poštom ili prepiskom. Kao simbol svih internet komunikacija uzet je
karakter “@” (at) koji je dio svake email adrese.
Sama elektronska pošta je dosta starija od interneta kakvog ga danas
poznajemo. Prve elektronske poruke su razmjenjivane još sredinom ‘60-ih
godina u tadašnjim lokalnim mrežama (intranet). Prvi sistem koji je
koristio elektronske adrese za primanje i slanje pošte je funkcionisao u
okviru Pentagonovog programa “Arpanet” još 1971. godine. Vojne baze,
kao i razne kancelarije unutar Pentagona su početkom ‘70-ih tako dobile
svoje elektronske adrese, što je značajno ubrzalo komunikaciju unutar
američkog sistema odbrane. Kada je ovaj projekat ušao u komercijalne
vode krajem ‘70-ih, velike korporacije su brzo uvidjele prednosti emaila
i u poslovnom svijetu.
Tehnološki giganti tog doba su odmah predstavili i posebne računarske
sisteme za email – prve “mail servere”, tj. računare koji su obrađivali
velike količine elekronskih pisama. Prvi ovakav sistem je bio “HP Mail”
kompanije Hewlett-Packard, a ubrzo se pojavio i “ALL1” kompanije DEC.
Godine 1982. se pojavila i potreba da sve email poruke, bez obzira na
kojoj vrsti računara ili mreže rade, imaju isti format.
Tako je nastao SMTP (simple mail transfer protocol) standard, koji
propisuje način na koji se prima i šalje email poruka. Uz njega, email
koristi i FTP (file transfer protocol) da bi se uz poruke poslale
različite vrste kompjuterskih datoteka (slike, tekstualni dokumenti,
itd.).
Početkom devedesetih, kada je WWW (world wide web) ili internet u
današnjem obliku postao dominantan, pojavila su se i dva nova standarda
za email komunikaciju, koji se masovno koriste i danas. POP3 (post
office protocol) je skup standarda koji propisuju način na koji veliki
računari “posrednici” upućuju poštu korisnicima. IMAP (internet message
access protocol) je neka vrsta “elektronskog poštara” koji poštu
dostavlja na korisničku aplikaciju za email na računaru, smartfonu ili
tablet uređaju.
Skup standarda ‘RFC 5322’ opisuje i šta sve treba da sadrži email adresa
korisnika, kako bi mu pošta bila uredno dostavljena. Ipak, svi ovi
standardi mogu biti i delimično zaibiđeni, a u sve se (naravno)
umiješala i politika.
Prava anonimnost (ne) postoji
Proton Mail ili samo Proton je usluga sigurne elektronske pošte,
pokrenuta 2013. godine. Iza njega stoji kompanija Proton Technologies
AG, sa sedištem u Ženevi. Ova usluga koristi “end to end” sistem
enkripcije i šifrovanja podataka “od pošiljaoca do primaoca”. E2E
enkripcija koristi najviši nivo enkripcije poznat i kao “Diffie-Helman”
algoritam. Za dešifrovanje samo jedne poruke šifrovane ovim algoritmom
super-računarima je potrebno nekoliko godina, a običnim računarima
nekoliko desetina godina.
Proton Mail se najčešće koristi kroz browser (internet pregledač), što
mu daje dodatnu komponentu sigurnosti. Proton trenutno koristi nešto
više od 50 miliona korisnika širom svijeta. Zbog svoje visoke
sigurnosti, Proton je već duži niz godina “prvi izbor” za novinare,
aktiviste, kao i “zviždače” (whistleblower), naročito iz ratnih područja
ili iz zemalja sa nedemokratskim i totalitarnim režimima, poput Rusije,
Sjeverne Koreje, Šri Lanke, itd. Zbog odbijanja kompanije da se
povinuje lokalnim zakonima, te objavi tzv. “privatne enkripcijske
ključeve” (koji bi vladama omogućile da prate komunikaciju njihovih
građana), Proton je zabranjen u Kini, Rusiji i Bjelorusiji. Ruska
federalna služba Roskomnadzor je u januaru prošle godine onemogućila i
sam pristup uslugama i aplikacijama Protona iz Rusije, ali se on i dalje
može koristiti unutar zemlje uz korišćenje VPN sistema.
VPN je takođe jedan od internet standarda koji omogućava (delimičnu)
anonimnost i zaštitu privatnosti na internetu. Skraćeno od Virtual
Private Network, ovaj protokol u suštini stvara “tunel” unutar
interneta, kojim vaši podaci putuju direktno do svog odredišta. VPN
koristi i novi međunarodni standard “IPsec”, kao i starije SSL/TLS
standarde da uspostavi sigurnu i provjerenu vezu između dva korisnika na
internetu (koja se naziva i handshake – rukovanje).
Uz korištenje tehnologija Microsoft PPE i Microsoft SSTP, VPN mreža može
da prikaže da vaš email ili datoteka stižu iz Italije, iako su zapravo
poslati iz Beograda ili Sarajeva. Mnoge komercijalne VPN usluge
dozvoljavaju tzv. multi hop (mnoštvo skokova), gdje, čak iako neko
uspije da dešifruje VPN saobraćaj, može samo vidjeti da je poruka
putovala širom svijeta, npr. od Maroka, preko Irana i Njemačke do
Francuske – iako se u stvarnosti ona samo kretala od Beograda do
Londona.
VPN mreže se najčešće koriste zajedno sa šifrovanim emailom (poput
Protona) i često su jedini način da se informacije pošalju do medija ili
javno objave iz mnogih zemalja. Takođe, VPN se masovno koristi u
poslovnom svijetu, kako bi se osigurala tajnost poslovne komunikacije. I
američki State Department, kao i većina diplomatskih predstavništava
unutar Evropske unije, preporučuju svojim diplomatama da koriste VPN
kada su u “trećim zemljama”, budući da je upravo diplomatska email
komunikacija posljednjih godina često na meti hakera.
Iako se u javnosti često može čuti da je Proton email “praktično 100
odsto siguran” i da email prepisci apsolutno niko ne može imati pristup,
to je samo djelimično tačno. Iako su podaci na ovom servisu zaštićeni
izuzetno strogim švajcarskim zakonima o privatnosti podataka, to ne
znači da se može koristiti za sve, pa čak i u nelegalne i kriminalne
svrhe.
U septembru prošle godine, Proton je predao prepisku nekoliko francuskih
aktivista, koji su bili optuženi za krađu i uništenje imovine. Iako
član 271. švajcarskog krivičnog zakona ne dozvoljava davanje podataka sa
servera stranim državama, francuske vlasti su se direktno obratile
švajcarskoj vladi. Nakon ovoga, sama kompanija je na svom sajtu
pojasnila da “ako na bilo koji način kršite švajcarske zakone, kompanija
je u obavezi da preda vašu IP adresu vlastima”. Kasnije je saopšteno da
je Proton dobio više od 3.000 zvaničnih zahtjeva vlasti, te pozitivno
odgovorio na njih 730.
Nastavak teksta čitajte ovdje.
Izvor: Al Jazeera Balkans