Zakonom o imunitetu, o kome se raspravlja u Narodnoj skupštini Republike Srpske, u njegovom nacrtu trebalo bi da bude zamijenjen Zakon o imunitetu iz oktobra 2002. godine, koji je nametnuo tadašnji visoki predstavnik Pedi Ešdaun.
Za razliku od Ešdaunovog zakona, novim zakonom se želi proširiti krug subjekata koji bi bili zaštićeni imunitetom neodgovornosti kada je u pitanju krivični postupak, kako bi prema Nacrtu zakona taj imunitet, uz građanski, imali predsjednik i potpredsjednici Republike Srpske i članovi Vlade Republike Srpske, za bilo koji postupak izvršen u okviru njihovih dužnosti. Dosadašnji Zakon o imunitetu određuje da predsjednik i potpredsjednici Republike Srpske i članovi Vlade Republike Srpske neće biti građanski odgovorni za bilo koji postupak izvršen u okviru njihovih dužnosti u odgovarajućim organima vlasti.
Je li moguća retroaktivna primjena zakona?
Zanimljivo je i da se Nacrtom zakona predviđa retroaktivna (povratna) primjena određenih odredbi zakona, kako bi imunitet imali i poslanici u Narodnoj skupštini Republike Srpske i delegati u Vijeću naroda Republike Srpske, predsjednik i potpredsjednici Republike Srpske i članovi Vlade Republike Srpske, kao i drugi predstavnici zakonodavne i izvršne vlasti i druga lica koja vrše javna ovlašćenja, te sudije i javni tužioci, a protiv kojih se pokrene krivični ili parnični postupak kao posljedica nepoštovanja odluka visokog predstavnika. Tako se imunitet odnosi na njih ukoliko je pokrenut krivični ili parnični postupak počevši od 1. avgusta 2021. godine kao posljedica nepoštovanja odluka visokog predstavnika, odnosno alternativno postavljeno „nepoštovanja odluka lica koje nije imenovano za visokog predstavnika u skladu sa Aneksom X Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini”.
Prema Ustavu Republike Srpske, zakoni, drugi propisi i opšti akti uglavnom ne mogu imati povratno dejstvo. Međutim, ostavljena je mogućnost da se samo zakonom može odrediti da pojedine njegove odredbe, ako to zahtijeva opšti interes utvrđen u postupku donošenja zakona, imaju povratno dejstvo. Opšti interes u Nacrtu zakona je pronađen u tome da se najviši predstavnici izvršne, zakonodonosilačke i sudske vlasti i druga lica koja vrše javna ovlašćenja zaštite od „štetnih posljedica djelovanja visokog predstavnika”. Dok se visoki predstavnik u svojoj Odluci iz 2002. godine pozivao na to da je „svjestan potrebe da se zaštite institucije zakonodavne i izvršne vlasti Republike Srpske”, danas se institucija koja donosi zakona poziva na to da je potrebno zaštititi institucije Republike Srpske upravo od djelovanja visokog predstavnika.
Nažalost, kao i kod donošenja mnogih drugih zakona, obrazloženje za donošenje ovog zakona je šturo i uglavnom sadrži prepisivanje odredbi iz samog Nacrta zakona, te bi svakako povratno dejstvo i potreba za njim trebalo da se mnogo bolje obrazlože.
Vrlo je vjerovatno da se ova odredba donosi u vezi sa trenutnim procesuiranjem predsjednika Republike Srpske pred Sudom BiH, kao i ostalim mogućim postupcima protiv drugih ličnosti iz različitih grana vlasti u Srpskoj.
Takođe, interesantno je da u Odluci iz 2002. godine kojom se proglašava Zakon o imunitetu Republike Srpske od strane visokog predstavnika stoji da ga zakonodavni organ Republike Srpske mora usvojiti u istom obliku, bez izmjena i dopuna i bez dodatnih uslova. Narodna skupština to do sada nije uradila i očigledno je da neće, pa će se sa novim zakonom i dodatno proširiti sukob na relaciji OHR – institucije vlasti Republike Srpske, kako bi se u slučaju usvajanja zakona u tekstu kakav je u Nacrtu zakona došlo do toga da je usvojen zakon koji nije identičan nametnutom zakonu visokog predstavnika.