Nekadašnji simbol industrijske snage i ključni pokretač privrede Tuzlanskog kantona i Federacije BiH, Koksara d.o.o. Lukavac danas se nalazi na ivici potpunog kolapsa.
Sa više od 150 miliona KM gubitaka u posljednje dvije godine i sumornim prognozama za 2025. godinu, budućnost jednog od najvažnijih industrijskih giganata Bosne i Hercegovine nikada nije bila neizvjesnija.
Samo u prošloj godini, Koksara Lukavac zabilježila je gubitak od 118 miliona KM, nakon što je godinu ranije poslovala s minusom od 20 miliona KM, čime je prekinut višegodišnji niz bilježenja pozitivnih poslovnih rezultata.
Negativan trend nastavljen je i ove godine, sa dodatnih 15 miliona KM gubitaka već u prva četiri mjeseca.
Ovi porazni rezultati odraz su šire krize u industriji čelika i koksa, posebno na evropskom tržištu. Pad potražnje i nestabilnost tržišta već su prisilili nekoliko pogona na zatvaranje, uključujući i koksaru u Zenici. Iako je Koksara Lukavac za sada izbjegla istu sudbinu, sličan scenarij izvjestan je, kako saznajemo, u roku od samo mjesec dana ukoliko se hitno nešto ne preduzme.
Strukturne krize i kolaps tržišta
Prihod kompanije pao je sa 450 miliona KM u 2023. na 298 miliona KM u 2024., što predstavlja dramatičan pad od 34%. Na ovakav rezultat uticala je smanjena potražnja, pad cijena čelika, a ponajviše nelojalna konkurencija iz Kine i Indonezije, koje nude koks i ugalj po dampinškim cijenama, dok domaće firme nemaju zaštitu države na tržištu te su potpuno prepupštene same sebi.
Pored tržišnih problema, ogromne gubitke prouzrokovala je i logistička kriza. Višemjesečna blokada željezničkog saobraćaja prema Luci Ploče dovela je do gubitaka u proizvodnji te porasta troškova transporta i do četiri puta.
Nakon sanacije pruge, i domaći željeznički operater, Željeznice FBiH, povećao je cijene usluga, što je dodatno opteretilo poslovanje lukavačke Koksare čiji je ekonomski doprinos i procenat u obimu i prometu Željeznica FBiH izuzetno veliki što samo po sebi znači da rad Koksare uveliko učestvuje i u poslovanju samih Željeznica FBiH.
Gubitak povjerenja i podrške
Rad Koksare u Lukavcu tokom cjelokupnog kriznog perioda opstajao je isključivo zahvaljujući povjerenju najvećeg dobavljača uglja, koji je nastavio isporuke osnovne sirovine uprkos gubicima.
Međutim, kako Biznisinfo saznaje iz bliskih izvora, i strateški partner – finansijer se povlači, što znači da kompanija više ne može nastaviti proizvodnju bez hitne pomoći.
Koksara Lukavac trenutno direktno zapošljava nešto manje od 1.000 radnika, te još najmanje 4.000 indirektnih lica dok više od 400 domaćih pravnih subjekata sarađuje s ovom kompanijom.
Firma doprinosi sa više od 1% BDP-a BiH, a po obimu izvoza, uvoza i prometa redovno se nalazi među vodećim kompanijama u BiH. Sve su ovo podaci koji govore u prilog ogromnom ekonomskom značaju kompanije, čije bi zaustavljanje proizvodnje automatski i bez odlaganja odrazilo se lančano na sve druge, dok su ekonomski stručnjaci već upozoravali da bi to u konačnici značilo i privredni krah Federacije BiH.
Poziv na hitnu intervenciju države
Menadžment kompanije, ali i ekonomski stručnjaci, sve glasnije pozivaju na hitnu intervenciju državnih institucija. Bez konkretne podrške, regulatornih mjera i mehanizama zaštite domaće industrije, postoji realna opasnost da dođe do potpunog gašenja proizvodnog lanca čelik–koks u BiH.
Ovo ne bi značilo samo gašenje jedne fabrike, već i sistemski ekonomski udar sa dalekosežnim posljedicama po cijelu BiH – uključujući i ArcelorMittal Zenica, koji je jedan od ključnih kupaca Koksare.
Uz apele menadžmenta koje su nebrojeno puta upućivali, a za koje država, po svemu sudeći, nema sluha, jasna upozorenja, zabrinutost za egzistenciju i molbe za pomoć putem raznih protesta upućivali su i radnici kompanije istovremeno zahtijevajući i povećanja primanja, usljed enormnih povećanja životnih troškova.
Sve ovo je uslovilo potpunu nemogućnost nastavka samostalnog rada i djelovanja Koksare, te je intervencija države, kroz podršku i zaštitu, pomoć u kreditiranju od strane domaćih, državnih banaka, konkretne poticaje i povlačenje mehanizama za regulaciju tržišnih cijena hitno potrebna.
Šta je sve ugroženo?
Ugroženo je, dakle, skoro 1.000 direktnih radnih mjesta i hiljade indirektnih; više od 1% državnog BDP-a; više od 400 kooperanata i dobavljača; promet i rad Željeznica FBiH te rad i stabilnost kompanije ArcelorMittal Zenica.
“Ako institucije države, kantona i entiteta ne reaguju odmah, Koksara Lukavac bi mogla zauvijek zatvoriti svoja vrata, čime bi BiH izgubila ne samo giganta, već i jednu od posljednjih karika svoje industrijske nezavisnosti”