Kako je navedeno u Nacrtu zakona, tim zakonom se osniva poseban registar neprofitnih organizacija osnovanih u RS koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kao agente stranog uticaja, uređuju uslovi i način obezbjeđenja javnosti rada, te propisuju druga pitanja u vezi sa radom tih organizacija.
Nakon što je Vlada RS utvrdila nacrt ovog zakona, uslijedile su brojne reakcije predstavnika domaćih i međunarodnih organizacija.
Iz Delegacije Evropske unije u BiH je saopšteno je da EU snažno apeluje na Vladu RS da povuče Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija.
Evropska unija takođe poziva sve poslanike NSRS da ne glasaju za taj nacrt zakona, „usmjeren na zastrašivanje i suzbijanje rada organizacija civilnog društva označavajući njihove predstavnike kao navodne strane agente“.
Komesarka Vijeća Evrope za ljudska prava Dunja Mijatović uputila je pismo predsjedniku NSRS Nenadu Stevandiću u kojem navodi da nevladine organizacije igraju važnu ulogu u demokratskom društvu i da te organizacije, kao i njihovo članstvo, uživaju neotuđiva prava, uključujući pravo na slobodu udruživanja i izražavanja, te pravo na zaštitu od diskriminacije.
Pozvala je članove NSRS da ne usvoje predloženi Nacrt zakona. Podsjetila je da je BiH članica Vijeća Evrope od 2002. godine, a njeni entiteti RS i Federacija BiH su dužni poštovati standarde i vrijednosti te organizacije u cilju obezbjeđivanja zaštite ljudskih prava, demokratije i vladavine zakona.
Iz Kancelarije visokog predstavnika u BiH navode da Nacrt zakona o posebnom registru i javnom radu neprofitnih organizacija „ima za cilj da ušutka i zastraši organizacije civilnog društva, suzbije slobodu udruživanja i izražavanja, te ugrozi pluralizam i kritiku vladinih politika“.
I šef Misije OSCE-a u BiH Brian Aggeler uputio je otvoreno pismo poslanicima Narodne skupštine RS u kojem navodi da, ukoliko bude usvojen, zakon bi imao veoma značajne i negativne posljedice na ostvarivanje osnovnih ljudskih prava građana u RS, kao i na međunarodne i domaće obaveze BiH, uključujući prava sadržana i u Ustavu BiH i u Ustavu RS.
Transparency International u BiH (TIBiH) poručio je poslanicima u NSRS da ne dozvole diskriminaciju i kršenje Ustava, te da odbace nacrt predloženog zakona.
Iz TI BiH ističu da obrazloženje svrhe donošenja ovog zakona nema nikakvo utemeljenje i navodi na zaključak da je cilj i svrha tog zakona dodatno opterećenje rada udruženja, smanjenje prostora za rad, slobode govora, okupljanja i udruživanja, te sužavanje prostora za kritiku rada javne vlasti.
Podsjetimo da je u martu 35 nevladinih organizacija iz RS zatražilo povlačenje Nacrta zakona o nevladinim organizacijama. Poručili su da je ovaj nacrt “udar na rad udruženja građana”.
“Nacrt Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija predstavlja diskriminaciju prema uruženjima građana koji se finansiraju od stranih donatora i jasno pokazuje da je namjera vlasti u Republici Srpskoj da ograniče rad organizacijama koje kritikuju njihov rad”, stoji u saopštenju koje je potpisalo 35 nevladinih organizacija iz Republike Srpske.
“Ograničavajući ‘političko djelovanje’ i ‘političku aktivnost’ (npr. podnošenje inicijative za predlaganje zakona) i uvodeći nadzor nad vrstom aktivnosti koju udruženja mogu provoditi, te uvodeći direktnu kontrolu kroz inspekcijski nadzor, ovaj Nacrt zakona opasno zadire u ustavom zagarantovana prava i slobode i ostavlja veliku mogućnost nadležnim institucijama da proizvoljnim tumačenjem zakona, zabrane rad organizacija čije djelovanje ne ide na ruku vlastima u Republici Srpskoj”, napominju.
U izvještaju Venecijanske komisije ističe se da bi Zakon o specijalnom registru nevladinih i neprofitnih organizacija Republike Srpske koji se nalazi u formi nacrta ugrozio rad, ne samo ovih organizacija, nego i brojnih medija, jer su odredbe ovog zakona često nedorečene, neodređene i nedovoljno obrazložene.
“Svi ovi zakoni će imati strašne posljedice na civilno društvo, slobodu izražavanja, novinarstvo i otvorenu i robusnu javnu debatu”, stoji u tekstu ovog mišljenja. Dodaje se da se BiH obavezala da će slijediti norme i preporuke EU, čija članica želi da bude.
“U mišljenju Evropske komisije iz 2019. godine ključni prioriteti 11 i 12 ističu da bi BiH trebalo da obezbijedi otvoreno okruženje za građansko društvo i da garantuje slobodu izražavanja i medija, kao i zaštitu novinara”, naglašeno je u ovom dokumentu.