Kineske kompanije nemaju konkurenciju na velikim državnim gradilištima u Republici Srpskoj. Tako je i u slučaju HE Dabar, jednom od najvećih gradilišta gdje se, uprkos višestrukim sudskim osporavanjima, radovi nastavljaju iako gradnjom u opasnost dovode i eko sistem i građane tog područja.
Hidroelektrane, termoelektrane, autoputevi, fabrike – sve su to poslovi koje bi trebala da gradi država. Međutim, kod nas to rade Kinezi. Jedan od projekata koje grade kineske firme za potrebe Elektroprivrede je i Hidroelektrana Dabar koja je dio sistema Gornji Horizonti. Iako su ekološke organizacije upozoravale na štete koje prijete području Južne Hercegovine, radovi ne prestaju. Zbog toga ali i zbog skrivanja ugovora podnesene su tužbe i pokrenuta pravna borba za pokušaj spasa ovog područja, kažu u Centru za životnu sredinu.
„Utužili smo jer smo vidjeli da nije bilo učešća javnosti zajedno sa kolegama iz Arhus centra Sarajevo smo osporili dozvole, Ministarstvo je izdalo nove. Mi smo spremili novi slučaj pred komitetom Berlinske konvencije gdje želimo da otvorimo slučaj protiv nadležnih institucija BiH jer nisu uradili blagovremeno svoj posao zato što ne brinu o okolini i ne uključuju građane i javnost u sve procese“, kaže Vladimir Topić, Centar za životnu sredinu.
Kod nas alternativnog investitora, očigledno nema, ali zato ima skrivanja. Pored HE Dabar, najskriveniji ugovor u Srpskoj potpisan je 2018.g. za izgradnju autoputa Banjaluka Prijedor. Nadležne institucije uporno kriju ugovor i odbijaju da javno objave detalje ugovora vrijednog 297 miliona evra. Transparensi je pokušao dobiti detalje ugovora čak i sudskim putem ali svaki put dobiju različit odgovor od nadležnih.
„Ono na šta mi želimo upozoriti su brojni ugovori koji su skriveni od javnosti u prethodnom periodu koji su doveli do toga što sad imamo sa Viaductom do toga što imamo sa Serdarovom u Ugljeviku i što ćemo možda imati sa drugim investitorima koji su dobijali poslove koji su se krili od javnosti i na kraju je nastala šteta po javni interes i na kraju će to platiti građani“, kaže Srđan Traljić, Transparensi International BiH.
Ulaganja su dobra i potrebna za Republiku Srpsku ali je neophodno da se sve radi legalnim tokovima i da se zna porijeklo novca. Međutim, u većini slučajeva, svi ugovori sa kinezima su tajni, smatraju u opoziciji.
„Imamo za rezultat da HE Dabar bilježi gubitke s obzirom da imamo neadekvatne planove i izvođenje projekata, japanci to kažu potrebno je četiri godine planirati da biste jednu godinu izveli na pravi način a rukovodstvo RS na čelu sa SNSD-om radi to na suprotan način“, ističe Bojan Kresojević, poslanik PDP u NS RS.
A na kraju, kineske kompanije, kao gljive poslije kiše, samo niču u Srpskoj. Za sad, firme iz Kine trenutno grade hidroelektrane „Dabar“ i „Bistrica“, autoputeve Banjaluka – Prijedor i Brčko – Bijeljina, kao i bolnicu u Doboju. Ovi projekti vrijedni su preko milijardu maraka, a u pripremi su i novi za koje će, s obzirom na dugogodišnje veze i saradnju, bez sumnje favorit biti kineski izvođači.