Republika Srpska se suočava sa ozbiljnim finansijskim problemima zbog sankcija koje su Sjedinjene Američke Države nametnule Miloradu Dodiku i njegovim saradnicima. Za te probleme vlast okrivljuje međunarodni faktor, prije svega Sjedinjene Američke Države. Prema njihovim riječima Republika Srpska je stabilna, samo joj tu stabilnost remeti strani faktor.
Posjetimo, kompletan politički vrh Republike Srpske je pod sankcijama SAD-a.
Ove sankcije su uzrokovale destabilizaciju poslovnog okruženja i dovode u pitanje finansijsku stabilnost entiteta.
Sankcije koje je uvelo Ministarstvo finansija SAD-a obuhvatile su brojne kompanije, uključujući “Prointer ITSS”, “Infinity Media” i “Kaldera Company”. Prema tvrdnjama OFAC-a, ove kompanije su obezbjeđivale značajne prihode porodici Milorada Dodika, a bile su angažovane u poslovima vrijednim 240,4 miliona eura. Uvođenje sankcija je dovelo do zatvaranja većine njihovih računa u bankama Bosne i Hercegovine kako bi se izbegle dalje sankcije. Pod sankcijama su i članovi porodice Milorada Dodika. On negira sve te tvrdnje i već mjesecima vodi zaoštrenu retoriku prema predstavniku SAD-a u BiH, ambasadoru Majklu Marfiju.
Sa druge strane, američka ambasada u seriji tvitova postavlja pitanja u vezi sa finansijama u Republici Srpskoj.
Dodik u intervjuima optužuje američke zvaničnike za vršenje pritiska na banke u Republici Srpskoj, ali i u susjednim zemljama, kako bi se onemogućila saradnja sa vladom ovog entiteta.
„Nijedna banka u Srpskoj nije spremna da sarađuje sa nama iz straha, zbog pritiska i prijetnji“, rekao je Dodik. Ove izjave ilustruju koliko su sankcije poremetile finansijske tokove i onemogućile normalno poslovanje.
Dodik takođe izražava nezadovoljstvo zbog situacije na međunarodnoj sceni, navodeći da američki ambasador u Bosni i Hercegovini, Majkl Marfi, vodi kampanju protiv Republike Srpske.
„Na kraju želeći da ode, pokazuje nekoliko stvari, a to su miješanje u unutrašnje stvari, uz količinu laži koje je iznijela američka Ambasada“, rekao je Dodik.
Sankcije su ne samo ekonomski, već i politički izolovale Dodika, tvrde Amerikanci. Robert O’Brien, zvaničnik State Departmenta, istakao je da je Dodik izolovan i da nema značajnu političku podršku, čak ni od susjednih zemalja kao što su Srbija i Hrvatska.
„Dodik osjeća pritisak i možemo promijeniti (njegovu) politiku primjenom bonskih ovlasti, naših sankcija i pritiska kroz proces pristupanja Europskoj uniji“, rekao je O’Brien.
Na drugu stranu Dodik odgovara da Republika Srpska ima međunarodne prijatelje koji su spremni da pomognu
“Mi imamo na dva tri mjesta u svijetu spremnost da nam pomognu i putem pozajmica, kredita, da nam to daju. Jedna zemlja je izdvojila novac da nam to pomogne. Ali zbog blokade koji su činili Amerikanci, mi taj novac ne možemo da doznačimo na naše račune, iz čisto političkih razloga. Kada smo izašli na Bečku berzu, uobičajena je bila stvar za sve zemlje, sve velike kompanije, sve vlade, reprogramiraju svoje dugove, reprogram je poznat termin našem stanovništvu, samo je nama onemogućeno da reprogramiramo obaveze na Bečkoj berzi, prošle godine kada smo morali 300 miliona dodatno da vratimo, jednokratno. Nije dozvoljen revolving i da idemo dalje. U svemu tome mi smo uspjeli da se krećemo i da obezbijedimo i izmirimo sve naše obaveze.” izjavio je Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik
Ekonomista Slaviša Raković kaže za BUKU kako realno postoji problem refinansiranja i da su primici od kredita u pitanju.
“Nejasno je koliko novca nedostaje, jer sam budžet može da se finansira od tekućih priliva, ali postoji izražen problem zanavljanja duga. Što se tiče američke politike mislim da ne zaslužuje komentar, jer u dužem roku ne podržavaju nijednu političku opciju u Republici Srpskoj, pa je teško reći da su dobronamjerni u svojim akcijama” naglašava Raković u izjavi za BUKU
Igor Crnadak, šef Kluba poslanika PDP-a kaže da je tačno da ljudi iz vrha SNSD režima sve češće priznaju da je Republika Srpska u ozbiljnim finansijskim problemima i da postoji sve veća međunarodna izolacija koja donosi opterećujuće blokade u funkcionisanju čitavog sistema.
“Ali, oni to priznaju samo zato što su doveli Republiku Srpsku na rub kolapsa i zato što im je sada jedini izlaz da od sebe prave žrtve, a za užasnu međunarodnu i finansijsku poziciju Srpske okrivljuju nekog drugog. Rukovodstvo Republike Srpske je potpuno izolovano i nemaju nikakav manevarski prostor, svi pristupi normalnim izvorima finansiranja su im presječeni, a u toj poziciji su se našli samo zato što ih je interesovala isključivo njihova lična korist i bogaćenje. Zbog svega toga oni su sada u mišolovci i nemaju kuda, doveli su sebe u bezizlaznu situaciju, ali na žalost ugrozili su stabilnost same Republike Srpske, njene finansije doveli do tačke pucanja, a nismo daleko od momenta kada će ovakvo ponašanje SNSD režima ugroziti osnovne mehanizme zaštite koje imamo po Dejtonu, poput entitetskog glasanja” kaže za BUKU Crnadak.
On kaže da vlast u republici Srpskoj ne radi ništa da otkloni blokade, jer ono što sada treba da se uradi u Republici Srpskoj oni niti mogu niti smiju uraditi.
“Jedini izlaz iz ove situacije je da se institucije Republike Srpske što prije oslobode stega režima, da sa frekvencija RTRS-a počne dolaziti istina i da se narod suoči sa razmjerima korupcije i organizovane pljačke koju je SNSD proveo za vrijeme svoje vladavine. Brzo procesuiranje odgovornih za najveće i najočiglednije afere, uz mukotrpne i teške pregovore kako bi se Republika Srpska vratila u svjetske tokove i obezbjedila reprogram svojih sadašnjih zaduženja, dugoročnim i stabilnim međunarodnim aranžmanima, su ključne akcije potrebne Srpskoj, ali to se ne može desiti dok sa vlasti ne odu Dodik i SNSD” ističe Crnadak naglašavajući da mu je teško odgovoriti da li je Dodik ostao sam, ali je, kaže, činjenica da je njegova snaga svakim danom sve manja, “da brzinom svjetlosti gubi autoritet i da se kraj režima sasvim približio”
Politička analitičarka Tanja Topić ocjenjuje za BUKU trenutnu situaciju iz perspektive građana Republike Srpske.
„Našli smo se u žestokoj unakrsnoj vatri, u dvije dijametralno suprotne slike,“ kaže Topić.
„Prema jednoj, onoj optimističnoj i ružičastoj, smo u stabilnoj situaciji, nikad nam nije bilo bolje i da nema američkog ambasadora, to bi bila idila. Druga je ona koja nas građane RS ponižava, jer umjesto nas, postavlja pitanja od kojih mi okrećemo glavu kao da nas ne dotiče kako vlastodršci troše naš novac. Našli smo se, čini mi se, u nebranom grožđu.“ dodaje Topić.
S obzirom na trenutne okolnosti, Republika Srpska se suočava sa sve većim finansijskim izazovima. Američke sankcije i nesaradnja banaka dovode entitet u vrlo težak položaj. Dodik tvrdi da Republika Srpska ima međunarodne prijatelje spremne da joj pomognu, ali zbog političkih blokada taj novac ne može biti transferisan na račune Republike Srpske.
Ukoliko se trenutna situacija nastavi, mogućnost finansijske stabilizacije i ekonomski oporavak će biti sve teži. Dodikovi pokušaji da pronađe finansijsku podršku u Rusiji, Kini i Mađarskoj nisu uspjeli zbog sveobuhvatnih sankcija. Pritisak međunarodne zajednice, naročito SAD-a i EU-a, vjerovatno će se pojačavati, što će dodatno otežati političku i ekonomsku situaciju u Republici Srpskoj. Bez značajnih promjena i prilagođavanja, entitet bi mogao da se suoči sa ozbiljnim finansijskim problemom, što bi imalo dalekosežne posljedice po stabilnost ovog dijela regiona.