Glavna tema pisma je zabrinutost povodom predloženih izmjena Krivičnog zakonika Republike Srpske koje će se razmatrati na sjednici Narodne skupštine Republike Srpske.
Podsjetimo, iz Krivičnog zakonika Republike Srpske briše se pojam “rodni identitet” a o izmjenama će raspravljati poslanici NSRS na narednoj sjednici.
Kako se navodi u obrazloženju, usklađivanje se vrši “sa odredbama Ustava RS” u kojem se ne pominje taj pojam. U pojedinim odredbama Nacrta pojam “rodni identitet” se briše ili mijenja pojmom “drugo lično svojstvo” koji se navodi u Ustavu RS, objavio je RSE.
Eksperti UN navode da predložene izmjene zakonodavstva krše obaveze Bosne i Hercegovine prema nacionalnim i međunarodnim zakonima o zaštiti ljudskih prava. Trenutni zakon garantuje jednakost i zaštitu bez obzira na rodni identitet, što je potvrđeno Ustavom Republike Srpske i obavezujućim međunarodnim sporazumima.
Prema postojećem zakonu, građani su jednaki pred zakonom, a strancima su takođe zagarantovana ljudska prava. Ove odredbe obuhvataju zabranu diskriminacije po osnovu rodnog identiteta. Eksperti ističu da su vlasti Republike Srpske obavezne da sprečavaju direktnu i indirektnu diskriminaciju u svim oblastima života.
Republika Srpska, prema trenutnom zakonu, pruža zaštitu od zločina iz mržnje i nasilja motivisanih rodnim identitetom. Krivični zakonik prepoznaje rodni identitet kao osnovu za zaštitu i krivično procesuiranje zločina iz mržnje, te kažnjava javno izazivanje mržnje i nasilja.
Međutim, Nacrt zakona predlaže brisanje pojma „rodni identitet“ iz ključnih članova Krivičnog zakonika. To bi značilo gubitak postojeće pravne zaštite za osobe koje su izložene zločinima iz mržnje ili diskriminatornom uskraćivanju ljudskih prava na osnovu rodnog identiteta. Eksperti upozoravaju da bi ova izmjena poslala snažnu poruku da Država povlači zaštitu za ranjive grupe, čime bi se vlastima omogućilo zanemarivanje zločina mržnje prema osobama s različitim rodnim identitetima.
UN eksperti naglašavaju da je Nacrt zakona bio dostupan javnosti samo kratko vrijeme, te da su izostale sveobuhvatne konsultacije s civilnim društvom i stručnjacima za ljudska prava. Takav pristup, prema Smjernicama UN-a o javnim konsultacijama, ozbiljno narušava proces donošenja zakona, jer nije omogućeno ravnopravno učešće pojedinaca i organizacija koje će izmjene najviše pogoditi.
Eksperti ističu obaveze Bosne i Hercegovine prema međunarodnim sporazumima poput Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima (ICCPR) i Konvencije protiv torture. Oba ugovora, kao i brojni komentari nadzornih tijela UN-a, naglašavaju obavezu države da štiti prava na osnovu rodnog identiteta.
Nadalje, Akcioni plan za unapređenje ljudskih prava LGBTI osoba u BiH za period 2021-2024 prepoznaje potrebu zaštite od diskriminacije po osnovu rodnog identiteta. Prema istraživanjima, predrasude prema LGBTI osobama u BiH su i dalje prisutne, zbog čega one često trpe uznemiravanje, diskriminaciju i nasilje.
UN eksperti pozivaju Narodnu skupštinu Republike Srpske da odbaci Nacrt zakona, jer on predstavlja korak unazad u oblasti ljudskih prava. Takođe, traže da vlasti u BiH obezbede da svi zakonski prijedlozi budu u skladu s nacionalnim i međunarodnim obavezama o zaštiti ljudskih prava.