Aarhus centar u BiH, odnosno Aarhus centar Sarajevo, te Centar za
životnu sredinu, odnosno Aarhus centar Banja Luka, podnijeli su tužbu
protiv Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju
RS, u odnosu na izdata rješenja a kojima se odobravaju Studije uticaja
na životnu sredinu za izgradnju hidroelektrana “B-2-a”, “Bistrica
B-1”i “Bistrica B-3” na rijeci Bistrici. Tužbom se primarno ističe
kršenje Zakona o životnoj sredini RS, Pravilnik o projektima za koje se
sprovodi procena uticaja na životnu sredinu i kriterijumima za
odlučivanje o obavezi sprovođenja i obimu procjene uticaja na životnu
sredinu RS, Aarhuska i ESPOO konvencija.
Podsjetimo da je Elektroprivreda Republike Srpske (ERS)
angažovala kinesku nacionalnu aerotehnološku korporaciju za
međunarodni inženjering – AVIC za gradnju hidroelektrana “Bistrica B-1”,
“Bistrica B-2-a” i “Bistrica B-3” na rijeci Bistrici. U decembru 2021.
je ozvaničen početak radova iako za projekat, nije u tom momentu, postojala važeća ekološka dozvola, a postojanje ekološke dozvole je preduvjet za postojanje urbanističke i građevinske dozvole nakon kojih, u skladu sa zakonom, izgradnja ovih objekata tek može započeti.
Emina Veljović, izvršna direktorica Aarhus centra u BiH rekla je da je strašna spoznaja da se trenutno priprema gradnja velikog
kompleksa sa tri hidroelektrane i to dok postupak ishodovanja, odnosno
obnove svih potrebnih dozvola za njihovu gradnju još traje.
“Nažalost,
obično se naknadno vrši retroaktivna legalizacija, a što je česta
praksa u ovim slučajevima i čime se degradira snaga zakona i značaj pravosudnih institucija. Naime, nadležno ministarstvo je prije par dana tek izdalo ekološke
dozvole za ove objekte, a objekti se već faktički grade, tj. radi se na
pripremi gradnje. Pa možemo se zapitati: ako republička institucija
šturo primjenjuje hronologiju izdavanja dozvola, koja je svrha
postojanja ovih dozvola i zakona, i to upravo zakona na kojem se bazira
rad te institucije? Postavlja se i pitanje da li bi bilo
vjerodostojnije svojoj namjeni da se Ministarstvo za prostorno uređenje,
građevinarstvo i ekologiju RSa preimenuje u Ministarstvo za potrebe i
ekonomski razvoj investitora, s obzirom da ovaj i mnogi drugi, slični
slučajevi, signaliraju da se ovo ministarstvo u bîti baš i ne zalaže za adekvatnu zaštitu životne sredine.
Bitno je istaći da prema zakonu, ova tužba ne odlaže izvršenje tuženih
rješenja, te zato smatram da je na primjeru ovakvih slučajeva, nepohodno raditi i na izmjeni Zakona u upravnim sporovima u oba entiteta”, rekla je Emina Veljović.
Mještani naselja pored rijeke Bistrice kod Foče su više puta istakli
da ne žele izgradnju ovih objekata te najavljuju proteste ako radovi
budu nastavljeni. Mnoga protivljenja su iskazana i na javnim
raspravama kao i dostavljenim pisanim komenatarima, što uključuje i
primjedbe relevantnih institucija. Naime, JU “Vode Srpske“ u svom
mišljenju od 19.10.2021. godine je istaklo primjedbe i zabrinutost koja
se tiče mogućnosti osiguranja ekološki prihvatljivog protoka, naročito u
odnosu na tehničko rješenje za migraciju riba i predložen “ribljih
lift”, a koje je označilo kao “nepouzdano” rješenje.
Redžib Skomorac iz Centra za životnu sredinu rekao je da su prije ulaganja ove tužbe podnijeli nekoliko predstavki kod
republičke inspekcije, zahtjevajući obustavu aktivnosti koje nisu bile
praćene važećim ekološkim dozvolama.
“Međutim, iako smo u drugim
slučajevima, kod identične činjenično-pravne podloge, uspjevali
izdejstvovati obustave nezakonite izgradnje, u slučaju realizacije
hidroelektrana na rijeci Bistirci, to nije bio slučaj. To onda navodi na
pitanje da li republička inspekcija postupa proizvoljno, te svoje
postupanje uvjetuje razlozima izvan zakona. Stoga, naša posljedna nada jeste pravosuđe. Iz tog razloga je uložena ova tužba, a u kojoj smo jasno pojasnili kao je došlo i do kršenja ESPOO konvencije jer se radi o postrojenjima ukupne snage preko 34 MW,
te tri prateće akumulacije, čime će ista imati značajan kumulativni
negativni uticaj, zbog čega je bilo neophodno da sve strane,
potencijalno pogođene tim kumulativnim uticajem, budu blagovremeno
konsultovane od strane tuženog, i to, prije svega, Federacija BiH,
Republika Srbija, te Crna Gora. Također, a budući da još uvijek nemamo
epilog sudskih postupaka koje smo ranije pokrenuli i protiv građevinskih
dozvola, koje su ranije izdate za ova postrojenja, razmotrit ćemo osporavanje sada izdatih ekoloških dozvola, između ostalog, zbog postojanja prethodnog pitanja”, istakao je pravni savjetnik, Redžib Skomorac.
