Analiza je rađena u okviru IMPAQ
projekta koji se bavi različitim aspektima upravljanja kvalitetom zraka u
BiH. Studija je ispitala koje zagađujuće čestice su prisutne u zraku,
odakle dolaze i kako se šire, a provedena je korištenjem rezultata
detaljnih mjerenja kvaliteta zraka i postojećih podataka inventara
emisija.
Pregled rezultata analiza koje su rađene tokom 2018. godine, te u
zimu 2020/21. kao i 2021/22., prezentovao je Oliver Tasse iz Švedskog
hidro-meteorološkog instituta (SMHI). Rezultati za Sarajevo i Banjaluku,
pokazuju da vremenske prilike imaju veliki uticaj na nivo zagađenja,
naročito u Sarajevu zbog topografskog položaja grada, koji se nalazi u
kotlini.
Najveći uzročnici zagađenja u zimskom periodu su grijanje u
domaćinstvima i izduvni gasovi iz saobraćaja. U zraku su prisutne i
zagađujuće čestice iz okolnih gradova, a koje se prenose vjetrom
uglavnom sa sjeverozapada. U zraku je, između ostalog, u značajnim
nivoima potvrđeno prisustvo dušikovog oksida (NOx), oksida sumpora
(SOx), te sitnih čestica (PM2,5).
– Kada govorimo o rezultatima raspodjele izvora sitnih čestica
(PM2.5), koji su rađeni tokom obje zime, najveći doprinos je dalo
sagorijevanje biomase i uglja za grijanje. Identifikovani su i izolovani
izvori poput metalnih industrija, a koji su locirani prema smjeru
vjetra. To je zanimljiv rezultat, jer smo na taj način identifikovali
lokacije nekih značajnih izvora zagađenja čak i bez prethodnog saznanja
da su tamo bili – rekao je Tasse, saopćili su organizatori okruglog
stola.
Tokom zime 2022/21. godine rađeno je isto istraživanje kao i
prethodne zime u šest bh. gradova, ali sada samo za Sarajevo i Banja
Luku. Rezultati za Banjaluku pokazuju da je oko 35 posto zagađenja PM2.5
emitovano sagorijevanjem biomase i uglja koji se koristi za grijanje.
U Sarajevu, najveći doprinos zagađenju sitnim česticama prošle zime
bili su ispušni plinovi iz vozila s 30 posto, sagorjevanje biomase je
dostiglo čak 26 posto, dok je doprinos od sagorijevanja uglja 14 posto.
Učesnici okruglog stola bili su predstavnici kompanija, nadležnih
ministarstava i hidrometeoroloških zavoda koji su ujedno i partneri
IMPAQ projekta. Poručili su da se realizacijom ovog projekta napravio
veliki korak u BiH kada je ispitivanje kvaliteta zraka u pitanju.
Smatraju da je upostavljen dobar sistem, te da je naredni korak naći
model koji će ga učiniti održivim.
– O problemu zagađenja zraka u BiH se govori sezonski, od oktobra do
marta. Moramo uticati na svijest javnosti o značaju ovog problema, o
tome bismo trebali govoriti u javnosti tokom cijele godine, angažovati
ljekare da govore o štetnosti. Sada kada imamo monitoring kvaliteta
zraka, sljedeći korak moraju biti mjere – poručio je Almir Bijedić,
direktor Federalnog hidrometeorološkog zavoda BiH.
Istog mišljenja bili su i predstavnici Republičkog hidrometeorološkog zavoda RS.
– IMPAQ projekat je u velikoj mjeri unaprijedio monitoring kvaliteta
vazduha u RS, sada je na lokalnim institucijama da nam osiguraju budžet
kako bi projekat bio održiv. Trenutno se finansiramo ad hoc sredstvima,
što nije garancija da će ovaj sistem dugoročno opstati – rekla je Ranka
Radić iz Republičkog hidrometeorološkog zavoda.
Okruglom stolu prisustvovale su i kompanije koje su primjer dobre
prakse kada je u pitanju zaštita životne sredine. Jedna od njih je i
fabrika sode Şişecam BiH iz Lukavca. Posljednjih godina smanjila je
upotrebu uglja, redovno remontuje postrojenje, koristi mjerne
instrumente za praćenje nivoa zagađenja, vrši mokro i suho
odsumporavanje, emituje manje prašine zahvaljujući vrećastim filterima i
učestvuje u ekološkim projektima i akcijama pošumljavanja.