„Fokus na Sretenje se pored toga, može posmatrati i kao dio političke strategije koja ima za cilj skretanje pažnje sa proslave 9. januara i kreiranje novog, prihvatljivijeg simboličkog okvira. Tajming može biti povezan i sa aktuelnim političkim dešavanjima, gdje je naglašavanje istorijske i kulturne povezanosti sa Srbijom poruka koja služi učvršćivanju unutrašnjeg političkog jedinstva u Republici Srpskoj, ali i kao odgovor na određene odluke institucija BiH“, rekao je u intervjuu za BUKU Dejan Lučka, direktor Banjačkog centra za ljudska prava.
Lučka za BUKU govori o prazniku Sretenje, odnosu Republike Srpske i Srbije i zašto je baš u ovo vrijeme došlo do fokusa na ovaj praznik.
Dejane, imajući u vidu veliki fokus Republike Srpske na praznik Sretenje da li posredno znači da se sve više odustaje od 9. januara kao velikog praznika u Republici Srpskoj?
Mislim da vlast u Republici Srpskoj ne odustaje u potpunosti od 9. januara kao dana Republike Srpske, ali svakako da pravi neku vrstu odstupnice sada sa proslavom Sretenja. Zanimljivo je da je odabrano baš Sretenje, a da vlasti npr. uopšte ne pomišljaju da obilježavaju neke datume koji su direktno vezani za nastanak Republike Srpske, kao što je 28. februar, datum kada je 1992. godine donesen Ustav Republike Srpske, iako se uvijek vole pozivati upravo na ustav.
Republika Srpska ima svoj praznik koji se, da priznamo ne obilježava na poseban način u Srbiji, zašto su stvari obrnute, pa se ovolika pažnja pridaje Sretenju u Republici Srpskoj? Zašto je baš u ovo vrijeme došlo do tolike pažnje Sretenju u Republici Srpskoj, šta se krije iza poruka koje se šalju javnosti?
Vlasti u Republici Srpskoj žele da ostave utisak kako je njihov glavni posao rad na povezivanju Srpske i Srbije, vjerovatno želeći i da kroz taj kontekst izbjegnu ali i ispinuju ogromne probleme koji postoje u samoj Republici Srpskoj, prevashodno u ekonomskoj, pravnoj i političkoj sferi.
Ovakvi simbolički potezi i forsiranje tema služe kao zgodan alat za prikrivanje stvarnih izazova poput ekonomske stagnacije, korupcije, urušavanja pravne države i sve izraženije političke nestabilnosti. Umjesto rješavanja tih problema, fokus se konstantno premješta na identitetska pitanja i ceremonijalna obilježavanja, koja imaju za cilj stvaranje osjećaja „višeg cilja”, dok se svakodnevni problemi građana guraju u drugi plan.
Fokus na Sretenje se pored toga, može posmatrati i kao dio političke strategije koja ima za cilj skretanje pažnje sa proslave 9. januara i kreiranje novog, prihvatljivijeg simboličkog okvira. Tajming može biti povezan i sa aktuelnim političkim dešavanjima, gdje je naglašavanje istorijske i kulturne povezanosti sa Srbijom poruka koja služi učvršćivanju unutrašnjeg političkog jedinstva u Republici Srpskoj, ali i kao odgovor na određene odluke institucija BiH.
Sa druge strane, za razliku od ove formalne i ne previše iskrene proslave organizovane od strane javnih institucija, veoma je bitno naglasiti da se istinsko narodno i građansko obilježavanje Sretenja svakako dešava na skupu „Sretnimo se na Sretenje” u Kragujevcu 15. februara, u organizaciji ljudi koji nose slobodarski i buntovnički duh Sretenja i ustavobraniteljstvo u sebi, a to su studenti.
Da li je proslava Sretenja u Republici Srpskoj još jedan korak udaljavanja Republike Srpske od Bosne i Hercegovine?
Mislim da odgovor na ovo pitanje nije jednostavan i da se ne može direktno reći da jeste ili nije udaljavanje Republike Srpske od Bosne i Hercegovine.
Sretenje je u Srbiji državni praznik sa dubokim istorijskim značajem – povezan sa početkom Prvog srpskog ustanka, odnosno Srpske revolucije i donošenjem Sretenjskog ustava. Ovi istorijski događaji su svakako uticali i na druge narode na Balkanu, ne samo na srpski, kao i na događaje koji su vremenom doveli do buna i na drugim mjestima, razrađivanja ideja o zajedničkom životu jugoslovenskih naroda i konstitucionalizmu.
Sa jedne strane, uz sve već gore navedeno, njegovo obilježavanje u Republici Srpskoj može se posmatrati kao simboličko jačanje kulturno-političkih veza sa Srbijom i naglašavanje zajedničkog istorijskog nasljeđa.
Međutim, ukoliko se ovaj simbolički akt koristi za političke poruke koje naglašavaju razlike u odnosu na zajednički državni okvir BiH, može se tumačiti kao dio šire strategije političkog distanciranja.
Konačno tumačenje i razrješenje situacije zavisiće od pratećih poruka i političkog konteksta, ne samo na Sretenje nego i u narednom periodu.
Ustavni sud BiH zabranio je isticanje zastave, grba i himne u institucijama Republike Srpske? Kako to komentarišete? Da li će se to, po tvom mišljenju, poštovati u Republici Srpskoj?
Ustavni sud je na osnovu razmatranja odlučio da se Zakon o dopuni Zakona o upotrebi zastave, grba i himne privremeno stavi van snage do donošenja konačne odluke Ustavnog suda o podnesenom zahtjevu, što ne bi trebalo da prejudicira odluku o meritumu zahtjeva.
Poštovanje odluke zavisiće naravno od političke volje vlasti u Republici Srpskoj, a malo manje i od reakcije institucija na nivou Bosne i Hercegovine. Do sada su određene kontroverzne odluke Ustavnog suda selektivno poštovane, u zavisnosti od toga kako su doživljavane od strane vlasti i javnosti. Onako kako je odluka formulisana, mislim da će izazvati loše reakcije, ne samo od strane vlasti, nego i od strane opozicije ali i građana u Srpskoj, pa je moguće da neće biti poštovana.