Deveti parlamentarni izbori u proteklih sedamnaest godina donose jednu novinu: udvostručen je prag potrošnje u političkoj kampanji.
Podižući prag s pola eura na jedan euro po biraču, Centralna izborna komisija Kosova obavezala je političke subjekte da dostave preliminarne izvještaje o potrošnji. Do danas, kada počinje izborna ćutnja, nema dostavljenih izvještaja o utrošku u predizbornoj kampanji.
Kada bi svi trošili jednako, svaki kandidat potrošio bi na kampanju skoro pet minimalnih plata. No, svaki deseti kandidat zauzet će mjesto u kosovskom parlamentu. U toj situaciji, cijena kampanje za jedan mandat u parlamentu je u prosjeku 16.210 eura.
Za 120 pozicija u parlamentu takmiči se 1280 kandidata, a pravo glasa ima 2.075.868 državljanki i državljana. Za sve nacionalne manjine predviđeno je 20 mjesta prema sljedećem modelu: 10 mjesta srpskim predstavnicima, a 10 svim drugim.
Pored ekonomskih, privrednih, sigurnosnih i drugih javnih politika, buduća većina razmatrat će dijalog sa Srbijom, prava manjinskih i ranjivih grupacija poput LGBTQ zajednice, saniranje posljedica međunarodnih sankcija, odnos prema euroatlantskim integracijama, mogućnost pridruživanja Evropskoj uniji i Savezu sjevernoatlantskog ugovora (NATO).
Izbori će biti ključni za albansku zajednicu, smatra Rada Trajković, predsjednica Evropskog pokreta Srba u Kosovu i Metohiji. Bez obzira na rezultate, faktor odlučivanja u srpskoj zajednici ponovo će biti Beograd, ocjenjuje naša sagovornica.
“Beograd u ovom trenutku čini napore da na Kosovu dominantno pobedi Srpska lista. To je garant da zvanična vlast dominira bar negde. Vučić bi koristio izvoz nemira iz Srbije na Kosovo, ali sada, unutar tog destabilizirajućeg faktora, on nema punu kontrolu” – tvrdi Trajković, komentarišući podršku institucija Srbije jednom od šest srpskih političkih subjekata – Srpskoj listi.
Kriminogeni milje koji lako mijenja gospodara i uvijek ide za većom sigurnosti sad je tek u ozbiljnoj nedoumici, ističe naša sagovornica.
“Vučić se nalazi u momentu kada nije dovoljno siguran ni u jednu polugu vlasti preko sile koju bi mogao da koristi u destabilizaciji regiona, a tu mislim na policiju i vojsku. Kada bi bila destabilizacija, bila bi na Kosovu, ali i tu ne verujem da će da bude” – kaže Trajković.
Promjena u policijskim snagama na sjeveru Kosova može voditi dodatnim antagonizmima, kaže Trajković, napominjući da se mlada generacija policajaca koji ne znaju srpski jezik teško snalazi na sjeveru.
“Albanci doživljavaju Srbe kao potencijalne napadače, jer su indoktrinirani da su Srbi neprijateljski raspoloženi prema policiji. Srbi doživljavaju albanske policajce kao okupatore koji su došli da ih maltretiraju. Sve u svemu, ja bih rekla da je to jedna rovita situacija, čiji glavni nosilac stabilnosti jeste KFOR. Euleks je, nažalost, pratio kosovsku policiju kao supervizor kod svih zatvaranja srpskih institucija. To zatvaranje najverovatnije je bilo dogovoreno, ali s obzirom na to da se Beograd krije u tim dogovorima, da je sve to bilo netransparentno, Srbi to doživljavaju i kao represiju vlade Kosova prema Srbima, što u nekoj meri i jeste istina” – kaže Trajković.
Institucije koje su zatvorene trebale su biti usputna aktivnost u formiranju zajednice srpskih opština, a sada je nezadovoljstvo Srba ogromno, kaže Trajković.
“Imamo dva velika problema. Srbi sa Kosova koji su unutar nekih struktura su uglavnom pripadnici Srpske liste koje je birao Radoičić. Oni niti imaju ideju, niti imaju misao, niti imaju želju da ponude neki program. Oni su prosto kao jedna masa koja ide za onim što doživljavaju na terenu, pa potom za onim što im je rešenje koje dolazi od kosovske vlade, koje mirno prihvataju, što je zaista iznenađenje. Kada je Brisel reagovao zbog zatvaranja navodnih srpskih institucija, ambasador Kosova u Briselu je poslao razjašnjenje u neke tri tačke, a treća tačka je bila da stanovništvo uopšte nije pravilo otpor prema zatvaranju tih institucija, da to sasvim mirno prihvata” – kaže Trajković.
Srbi na Kosovu su se pretvorili u jednu amorfnu masu koja prihvata sva rješenja, jer duboko vjeruju da je u tome učestvovao Beograd i da oni nemaju snage da se pobune, kaže naša sagovornica. S druge strane, upozorava da institucije Srbije ne čine ništa u preveniranju usložnjavanja situacije, osim što su prestale da oko administrativne linije pravi improvizovane institucije po barakama, koje treba da nadomjeste potrebe srpskog stanovništva koji žive unutar Kosova.
Teroristički akt u Banjskoj uveliko je promijenio reputaciju srpskih predstavnika i političku perspektivu na potrebe srpske zajednice, kaže naša sagovornica. Ona upozorava da je Vučić kriminalizovao Srbe na sjeveru Kosova i prepustio narod Radoičiću baš u momentu kada su se Srbi oslobodili satanizacije koja je dolazila odmah poslije rata zbog zločina koji su činjeni na Kosovu.
“Ustavni mehanizam zaštite Srba u Kosovu je radila grupa Srba koji su znali da grade institucije koje i sada opstaju. No, sada se sve to, i u intelektualnoj snazi, i u ljudstvu, promenilo potpuno. Sa Radoičićem je ta struktura ljudi koji su preuzeli odgovornost za Srbe. Nakon Banjske, a da ne govorim o ubistvu Olivera Ivanovića i ubistvu njegovog kuma i još nekih Srba na severu, postalo je jasno da kriminalna struktura radi čišćenje ili organizaciju ubistava ljudi koji su Srbi. Nakon Banjske smo imali izvlačenje te grupe sa Kosova. Sa Radoičićem je otišao vrlo značajan broj vitalnog stanovništva Srba sa Kosova, mislim na mlađe ljude koji su ostavljali porodice, malu decu, roditelje. Druga grupacija koja je ostala, koja je imala bilo kakve veze sa Radoičićem, oni su hapšeni. Dakle, kriminalizacija severa se proširila kao nešto što je međunarodna zajednica doživljavala, ubeđujući javnost da su Srbi problem, kriminogena zajednica. Sve to je na jedan način umanjilo snagu Srba da štite svoje interese” – kaže Trajković.
Mlada populacija koja je ekonomski slabija, koja se sve više iseljava, nema šansu da Beogradu i Srbiji predstavi ono što je suština njihovog zahtjeva za trajni opstanak u Kosovu, priča naša sagovornica. Napominje da albanska zajednica ima slične probleme na koje politički predstavnici reaguju sasvim drugačije.
“Kurti je u problemu, on obično ima uporište u predizbornoj retorici koja se uglavnom svodi na borbu protiv Srba i Srbije. Kada kaže da imate komšiju koji nije dobronameran i da morate da imate oružje, to su poruke koje treba da mobilišu stanovništvo. Starija generacija Albanaca ima taj strah od povratka Srbije i kada sa njima razgovarate još ne mogu da se oslobode misli da se Srbija uvek vraćala na Kosovo. Oni su vrlo oprezni što se tiče svoje retorike i prema Srbiji, što ne znači da oni ne žele to što govori Kurti. Kurti kod one generacije koja ne pamti faktički Srbiju na Kosovu u smislu prisustva državnih institucija, vojske, policije, prvenstveno mladih ljudi, ima veliku podršku. Oni su otišli u Evropske zemlje i ono što je značajno jeste da ti Albanci su obično otišli u Nemačku, Švajcarsku, Austriju. Poruke koje on šalje su vrlo često anti-američke, što govori da se kulturološki Albanci menjaju, da njihov dominantan jezik posle albanskog nije engleski nego nemački i da kulturološki više prihvataju nemačke kulturne obrasce. Na taj način Kurti u kontinuitetu radi indoktrinaciju koja ide u funkciji anti-američke propagande. Isto tako, da bi ojačao sebe, on je vrlo blisko čak napravio koaliciju sa ovim islamskim faktorima, partijama koje su jasno pro-islamske. Taj faktor je dobio snagu svog širenja u smislu uticaja na albansko stanovništvo, tako da je taj islamski faktor jako ojačan sa njime” – kaže Trajković.
Antisrpsko i antiameričko djelovanje vlade Aljbina Kurtija ima za cilj da privoli dijasporu da glasa za njega, iako dolaz iz generacije za koju se vjerovalo da nije ratna generacija.
“Za razliku od njega, ratna generacija koja je imala lidere koji su direktno odgovorni za stradanje Srba, posebno u periodu mira, znači nakon rata i nakon dolaska međunarodne zajednice, dobar deo njenog stanovništva je tolerantniji prema Srbima i prema izgradnji nekog nivoa multietničnosti koja je pala na donju granicu” – kaže Trajković.
Ratne generacije su tolerantnije i korektnije u komunikaciji sa Srbima, opominje Trajković. Nasuprot njima, Kurti je ekstreman i ta ideologija može da bude vrlo razorna u odnosu prema ljudima koji su ipak pripadali toj ratnoj generaciji, bili uniformisani i borili se u vojsci, zaključuje naša sagovornica.