Od utorka, 13. maja, Srbija je pod uticajem ciklona Tamara, koji će ostati zapamćen kao najkišovitiji ciklon od kada se vrše meteorološka mjerenja u Srbiji. Baziraćemo se na analizu posljedica ovog ciklona, kao i na vjerovatnoću da se ovako nešto dogodi i razloge zašto se dogodilo, piše serbianmeteo.com.
Počećemo od klime našeg područja. Veći dio Srbije karakteriše umjereno
kontinentalna klima. Glavne karakteristike ove klime su: hladne zime,
topla ljeta i umjerene padavine tokom cijele godine. Kad kažemo umjerene,
mislimo na mjesečne količine padavina uglavnom između 40 i 70mm. Ipak,
postoji određeni višegodišnji maksimum padavina krajem proljeća i
početkom ljeta, pa su upravo maj i jun najkišoviti mjeseci u Srbiji, po
klimatološkoj statistici. Treba naglasiti da je većina padavina u ovim
mesecima konvektivnog porijekla (razvoji oblačnosti i kratkotrajni obilni
pljuskovi sa grmljavinom).
Statistički, vjerovatnoća da ovakav ciklon zahvati Srbiju je veoma
mala. Dešava se ponekad da neka manja područja zahvati kiša nalik ovoj,
ali da zahvati ovako velike površine, jednostavno nije zabilježeno u
istoriji meteoroloških merenja kod nas.
Od ove godine smo na SerbianMeteo forumu počeli da dajemo imena
ciklonima, pa je ovaj ciklon po dogovoru nazvan „Tamara“. Danima su
globalni prognostički modeli davali ove nevjerovatne padavine, tako da se
postavlja pitanje zašto na vrijeme nismo upozorili širu javnost da se
sprema nešto nezapamćeno. Vjerovatno zato što ni sami nismo vjerovali da će se ovako nešto ostvariti.
Ukupne količine padavina koje je model GFS davao nekoliko dana unapred su se veoma dobro podudarile sa realnim stanjem sada:
Kolika je zapravo vjerovatnoća da ovakav ciklon zahvati Srbiju?
Teoretski gledano, u Srbiji su mogući i razorni tornadi, ali ipak
nisu zabilježeni, osim u vidu jačih trombi (pijavica). Samim tim, uvijek
postoji mogućnost i za ovakav ciklon. Nevjerovatno je da se podudarilo da
istovremeno bude tolika dubina ciklona, njegovo trajanje i putanja
kojom se kretao. Ako analiziramo tu putanju, ona je gotovo nestvarna.
Ciklon se danima „vrteo oko Srbije“, a da pritom nije slabio. Ovako je
izgledao ciklon na prognostičkoj karti GFS modela:
A ovako će to izgledati večeras u 20h:
Jasno se vidi da je veći dio centralne i istočne Evrope pod uticajem
ovakvog ciklona, a da je Srbija tu praktično u samom centru.
Zašto baš ovolika kiša?
Dubinu ovog ciklona smo već pomenuli kao jedan od razloga. Ciklon je
izražen gotovo na svim visinama u troposferi što je rijedak slučaj u ovo
doba godine, kada su najčešće izraženi samo u višim dijelovima atmosfere.
Ovako je jutros izgledalo polje strujanja na 850mb, što je nevjerovatno
jak vetar za ovaj nivo atmosfere:
Cikloni ove dubine se u našem području dešavaju uglavnom u hladnijem
dijelu godine. Ali tada njihov centar obično biva iznad Jadranskog ili
Jonskog mora, pa obilne padavine uglavnom dobiju priobalna područja, a
oblasti u unutrašnjosti Balkana znatno manje. Sa prodorom centra ciklona
na kopno, on naglo gubi energiju i ubrzo se gasi.
Jedan od glavnih razloga što se ovaj ciklon nije ugasio nad kopnom je
relativno visoka temperatura i vlažnost vazduha. Temperaturna
stratifikacija sa visinom je nad unutrašnjosti Balkana bila idealna za
ciklogenezu i produbljivanje ciklona. Gotovo kroz celu troposferu je
postojao sloj potencijalno nestabilnog vazduha sa relativnom vlažnošću
blizu 100%, što je stvorilo idealne uslove za formiranje nimbostratusne
oblačnosti sa ugnježđenom konvekcijom. Zbog svoje dubine, ciklon se
neprekidno „punio“ toplijim vazduhom sa juga i istoka, što je
produžavalo život i jačinu ovog ciklona.
Slabljenje ciklona se konačno očekuje večeras, i to prvo u prizemnim
slojevima atmosfere, a tek tokom sutrašnjeg dana i na visini. Dakle, to
će u petak biti samo visinski ciklon nad Srbijom:
Zašto je je ovaj ciklon ušao u istoriju?
Svjedoci smo nezapamćenih poplava koje već dva dana haraju širom
Srbije, ali ovaj ciklon je i po meteorološkim podacima ušao u istoriju. U
Beogradu, Loznici i Valjevu je uveliko premašen maksimum dnevne
količine padavina. Za Beograd je taj masimum do sada iznosio 94mm
(litara po metru kvadratnom) iz juna 1994. Jutros je izmerena količina
od nevjerovatnih 108mm za 24h u Beogradu. U Valjevu je 24h palo takođe 108mm, a u Loznici 110mm (najviše u Srbiji).