foto BUKA
Na narednoj sjednici Narodne skupštine RS koja će biti održana 26. septembra razmatraće se Nacrt Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija.
Uprkos upozorenjima civilnog sektora I međunarodnih zvaničnika na problematičnost ovakvog Nacrta zakona vlast u Republici Srpskoj istrajava da se on donese iako će njime biti pogođeni mnoge organizacije koje se bave pravima djece, ljudskim pravima, prevencijom nasilja, manjinama, nezavisnim novinarstvom i sličnim temama.
Nacrt Zakona, koji je dostupan na zvaničnim stranicama Narodne skupštine Republike Srpske, kao dio materijala za predstojeću sjednicu, predviđa da će se osnivaati poseban Registar neprofitnih organizacija osnovanih u Republici Srpskoj koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kao agente stranog uticaja.
“Pod neprofitnim organizacijama podrazumijevaju se udruženja i fondacije, kao i strane i međunarodne nevladine organizacije osnovane i registrovane u Republici Srpskoj u skladu sa Zakonom o udruženjima i fondacijama Republike Srpske koje u cijelosti ili djelimično finansiraju druge države, njihovi organi ili njihovi ovlašteni zastupnici, međunarodne i strane organizacije, strani državljani ili registrovane nevladine organizacije koje se finansiraju iz inostranstva”, stoji u nacrtu Zakona.
U nacrtu Zakona se dodaje i da političko djelovanje neprofitnih organizacija u smislu ovog zakona podrazumijeva učešće u predizbornoj kampanji političkih stranaka i kandidata, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate, finansiranje kandidata, odnosno političkih stranaka i sprovođenje političke aktivnosti radi formiranja javnog mnjenja radi postizanja političkih ciljeva, te da neprofitnim organizacijama nijne dozvoljeno političko djelovanje niti obavljanje političke ekativnosti.
“Politička aktivnost označava svaku aktivnost prema organima, institucijama ili izabranim predstavnicima Republike Srpske ili predstavnicima Republike Srpske u institucijama Bosne i Hercegovine u smislu formulisanja, usvajanja ili izmjene propisa i politike Republike Srpske ili u smislu političkog i javnog interesa. Neprofitnim organizacijama nije dozvoljeno političko djelovanje niti obavljanje političke aktivnosti”, dodaje se u nacrtu.
Upravo nacrt ovog zakona biće u fokusu predstojeće konferencije „Civilno društvo u Republici Srpskoj – izazovi i perspektive“, koja će se održati 22. i 23. septembra u Banjaluci, a koju organizuje Helsinški parlament građana.
Konferencija ima za cilj da okupi udruženja, aktiviste i medije iz Republike Srpske i Bosne i Hercegovine, koji će ta dva dana razgovarati o stanju u društvu, a posebno u sektoru civilnog društva, u svjetlu izmjena Krivičnog zakonika i usvajanja Nacrta zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija od strane Vlade RS, kao i sve češćih napada na udruženja i aktiviste i negativne slike civilnog sektora u društvu.
„Cilj je da kroz ovu dvodnevnu konferenciju definišemo stanje i mogućnosti civilnog sektora, trenutne izazove i prespektivu razvoja, sa konkretnimm koracima u cilju očuvanja civilnog društva i osnovnih vrijednosti za koje se zalažemo, a to su pravo na okupljanje i udruživanje, pravo na slobodu mišljenja i govora, a koje su na udaru donošenjem restriktivnih zakona i kontinuiranog omalovažavanja udruženja i aktivista“ stoji u pozivu na ovu konferenciju.
O nacrtu Zakona o javnosti rada neprofitnih organizacija u Republici Srpskoj, razgovaramo sa Aleksandrom Žoljom, iz Helsinškog parlamenta građana.
Pred poslanicima NSRS će se za par dana naći Nacrt Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija. Kako komentarišete najavu ovog zakona i šta je problematično u njemu?
Već dva puta smo, i kao udruženje Helsinški parlament građana kada je Vlada RS usvojila Nacrt ovog zakona, a i kao Kuća ljudskih prava kada se Nacrt našao na dnevnom redu Narodne skupštine reagovali da se Nacrt povuče, jer je prije svega nepotreban. Smatramo da je ova materija dovoljno pokrivena drugim zakonima, i čak je ovaj Nacrt u koliziji sa nekima od njih.
Šta je sve sporno: Definitivno se pravi dodatni pritisak na organizacije, targetira ih se kao strane agente i time dodatno stigmatizira u javnosti. Takodje, vrši se diskriminacija nad udruženjima koja se dijelom ili u potpunosti finansiraju od medjunarodnih donatora, u odnosu na udruženja koja se finansiraju iz budžeta. Ustvari, ovdje se vrši zamjena teza, jer smo itekako svjesni i na što smo godinama upozoravali, da se upravo iz budžeta na raznim nivoima vlasti sredstva dodjeljuje bez transparentnih mehanizama i bez izvještaja, kako narativnih tako i finansijskih, ili se radi o jako šturim izvještajima.
Takodje, tu je problem političkog djelovanja, koje je Ustavom zagarantovano i gdje se građani udružuju u udruženja upravo radi provodjenja politika, zagovaranja, akcija I slično
Nacrtom zakona su predviđena veoma velika ovlašćenja Ministra pravde Republike Srpske, gdje se u pojavljuje i mogućnost da se “pokrene postupak pred sudovima za zabranu obavljanja rada”. Zašto je to urađeno?
Veoma je sporan upravo taj dio Nacrta koji na neki način na izvršnu vlast prebacuje nadležnosti sudova, što je nezabilježena praksa u demokratskom svijetu. A to je vjerovatno uradjeno zbog efikasnijih pritisaka i efikasnije kontrole, jer sudovima ipak treba dosta više vremena da provedu ovakvu vrstu procedura. Posebno sudovima u BiH, koji su ionako pod velikim opterećenjem.
Kako vi tumačite zabranu političkog djelovanja nevladinih organizacija kako je napisano u nacrtu Zakona?
Poprilično je neprecizna formulacija, ali pretpostavljam da se mislilio na podršku od strane nekog udruženja političkoj partiji ili nekom kandidatu. Madjutim ako to nije slučaj i ako se mislilo na svaku vrstu inicijativa prema institucijama, onda udruženja u RS nemaju šta da traže.
I ranije su bili najavljivani zakoni o nevladinim organizacijama, smatrate li da će se ovog puta zaista istrajati u njegovom usvajanju?
S obzirom na cjelokupnu klimu, te tek usvojene izmjene Krivičnog zakona koji se kriminalizuje kleveta mislim da će se usvojiti Zakon, samo je pitanje u kom obliku.
Da li će ova vrsta zakona otežati rad Vaše organizacije i na koji način?
Trebamo sačekati da vidimo u kojem obliku će se usvojiti zakon, pa ćemo onda vidjeti šta nas sve čeka. Dodatni izvještaji, pritisci, vjerovatno stigmatizacija u javnosti, koja je je tu još od rata, sa manjim ili većim intenzitetom. Naglašavam, i ako se ne usvoji zakon, već je nanesena šteta civilnom društvu kroz hajku i napade, a kad se usvoji svakako dodatni pritisak, koji ustvari ima za cilj da se što manje bavimo aktivnostima, a više birokratijom.
Zakon kao da unaprijed sumnja u transparentnost NVO sektora u Republici Srpskoj. Je li to baš tako?
Već sam rekao, totalna zamjena teza! Kada bi udruženja građana imali negativne revizorske izvještaje, poput pojednih institucija i u Republici Srpskoj i u cijeloj BiH, bila bi nam zatvorena sva vrata kod donatora, i mogli bismo staviti ključ u bravu. Toliko o transparentnosti!
Da li biste se ugodno osjećali da vas zovu “stranim agentom” ili “agentom stranog uticaja”?
To će biti definitivno dodatni problem, koji će, bojim se, otvoriti sezonu lova na udruženja i aktiviste, od strane zavedenih građana dugogodišnjom retorikom najviših zvaničnika, putem kontrolisanih medija, koje šire uglavnom samo strah, mržnju i dezinformacije.