O Nikoli Tesli uglavnom se govori kao o čovjeku sasvim predanom nauci čiji je cio život bila fizika, ali da se u tome često pretjeruje svjedoče brojni izvori o njegovom živom interesovanju za književnost, kao uostalom i njegovo pismo Jovanu Jovanoviću Zmaju, koje je odnedavno izloženo u Narodnoj biblioteci Srbije.
Original koji srpska javnost može da pogleda u narednih mjesec dana otkriva poetsku stranu velikog fizičara. Ovim pismom, Tesla je obavijestio Zmaja da će njegove pjesme prevesti na engleski jezik i objaviti ih u SAD.
Prepiska iz 1894. otkriva da je Tesla tražio pomoć poete Roberta Džonsona da zajedno Zmaja predstave američkim čitaocima. Pismo, sada dostupno javnosti u Srbiji, nastalo je pod utiskom Teslinog jedinog i kratkog boravka u Beogradu 1892, kada mu je Zmaj na svečanom prijemu pročitao svoju pjesmu dobrodošlice „Pozdrav Nikoli Tesli”, piše Politika.
U Muzeju Nikole Tesle u Beogradu kažu da je Tesla bio veliki ljubitelj srpske i svjetske književnosti.
– On je napamet znao djela Getea, Bodlera i Bajrona. Naizust je znao cijelog „Fausta”– kaže kustos ovog muzeja Bratislav Stojiljković, i dodaje:
– Osim sa Zmajem, dopisivao se i Lazom Kostićem. Iako je original pisma u NBS, Muzej Nikole Tesle čuva izvore o Teslinom zanimanju za literaturu.
Stojiljković je 2002. priredio izložbu „Nikola Tesla u Beogradu 1892”, koja je obrađivala nepuni 31 sat, koliko je naučnik proveo u srpskoj prijestonici. Tadašnja izložba i propratni tekst kustosa značajni su za aktuelnu postavku u NBS, jer osvjetljavaju susret koji je nešto kasnije doveo do saradnje.
– Zmaj je tada prvi put u životu pročitao sopstvene stihove – dodaje Stojiljković.
Zahvaljujući Džonsonu, Tesla je uspio da u „Century magazine”, 1894. godine, objavi prevode nekih Zmajevih pjesama, kao i tekst o srpskom autoru. On je, između ostalog, u ovom članku pisao: „Zmajeve pjesme su toliko suštinski srpske da izgleda gotovo nemoguće da se one prevedu na drugi jezik. Po oštroj satiri bez volterovskog otrova, po dobronamjernom i spontanom humoru, po finoći i dubini izraza, one su izvanredne.”
Tesla u ovom članku piše da su „Srbi bili izvanredni u narodnom pjesništvu”, kao i da je Gete srpske narodne pjesme „smatrao doraslim najfinijim proizvodima Grka i Rimljana”.
Akademik Vaso Milinčević najviše je pisao o tome koliko je „tvorac revolucionarne ere u elektrotehnici” bio oduševljen lijepom rječju i pametnim mislima. Milinčević u radu „Nikola Tesla i književnost” ističe da je Tesla odlično poznavao „Gorski vijenac” i poeziju Zmaja i Vojislava Ilića, kao i Danteovu „Božanstvenu komediju”, Šekspirovog „Hamleta” i Puškinovog „Evgenija Onjegina”, sve recitujući u originalu.
Najzanimljivije je, međutim, što Milinčević pronalazi da su se Teslina genijalnost za prirodne nauke i njegova naklonost ka književnosti umnogome preplitali. On čak smatra da je naučnikov dar za fiziku bio „inspirisan poezijom”, jer je Tesla ideju o rotacionom magnetnom polju dobio zahvaljujući poznavanju Geteovih stihova. Fizičar je i sam pisao da je dugo osjećao da je blizu rješenja za rotaciono polje, ali da mu je potpuna i jasna ideja sinula tek kada je šetajući se sa prijateljem u Budimpešti počeo da recituje „Prolog” iz „Fausta”.
Prijatelj Marka Tvena
Kada je Tesla poslije niže realne gimnazije pao u postelju teško bolestan, želio je da se okruži knjigama, ali mu je otac zabranio da previše čita. Ipak, dozvolio mu je da se upozna sa ranim radovima Marka Tvena, koji će 25 godina kasnije biti čest gost Tesline laboratorije u SAD.
Tesla je volio da pročita sva djela jednog autora. Kada je počeo da čita Voltera, saznao je da za sto tomova spisa štampanih sitnim slogom „koje je taj monstrum napisao ispijajući 72 šolje crne kafe dnevno. Morao sam to savladati, ali kad sam odložio i posljednju knjigu, bio sam veoma srećan i rekao:’Nikad više!’”
Politika.rs