…pored programa razmjene studenata Erasmus, u okviru kojeg se mladi iz različitih zemalja zaljubljuju i rađaju novu generaciju Evropljana.
Umberto Eko se tek vratio u svoju kancelariju u Milanu iz Pariza, gdje ga je francuski predsjednik Nikola Sarkozi odlikovao titulom “Commandeur”, trećeg ranga Legije časti.
Eko je ganut takvim priznanjem njegovom radu kao i nedavnim rođendanskim čestitkama koje su stigle i od njemačkog predsjednika Kristijana Vulfa, kao i od španskog premijera Marjana Rahoja.
“Od sada, mi smo Evropljani po kulturi, nakon toliko godina koje su obilježene bratoubilačkim ratovima u Evropi”, kaže on.
Otac semiologije, istraživač masovne kulture, autor eseja za globalnu elitu i pisac bestselera poput “Ime Ruže” i “Praško groblje”, Eko je upravo napunio 80 godina života. Svaki put kada se zadiše dok ide uz stepenice, on se našali: “Eh, prijatelju, nemamo više 70”!
Sa Ekovog prozora vidi se Sforzeko dvorac, sa svojim kulama i crnim pticama, prijeteći podsjetnik na mnoge ratove koji su poharali kontinent, Italiju i grad Milan.
Više od dva vijeka nakon Napoleonove invazije, ova oblast je sada preplavljena turistima, koji dolaze da vide Mikelanđelovu skulpturu La Pietà Rondanini.
“Suočeni sa dužničkom krizom, a ja ovo govorim kao neko ko se uopšte ne razumije u ekonomiju, moramo se sjetiti da je kultura, a ne rat, kovač našeg identiteta”, kaže Eko. “Vijekovima su Francuzi, Italijani, Nijemci, Španci i Englezi bili zauzeti međusobnim ubijanjem. Sada živimo u miru skoro 70 godina i niko ne uzima to u obzir. Sama pomisao na rat između Španije i Francuske ili Italije i Njemačke je smiješna. Sjedinjenim Državama je bio potreban Građanski rat kako bi se zaista ujedinili. Nadam se da će kultura i otvoreno tržište učiniti uslugu svima nama”.
Eko navodi da je današnji evropski identitet rasprostranjen, ali “plitak” koristeći englesku riječ “shallow”.
“To nije isto kao i italijanska reč superficiale, ali je negdje između površine i dubine. Ali sada ga moramo posaditi dublje, prije nego što kriza sve uništi”. On pominje Erasmus, evropski univerzitetski program razmjene, koji se rijetko pominje na poslovnim stranama u novinama.
“Ali Erasmus je kreirao prvu generaciju mladih Evropljana”, kaže on. “To zovu seksualnom revolucijom, dječak iz Katalonije upozna mladu Francuskinju, zaljube se, uzmu se i potom postanu Evropljani, kao i njihova deca”.
“Ideja Erasmusa postaje obaveza”, nastavlja Eko. “Ne samo za studente, već i za taksiste, vodoinstalatere i druge. Život unutar Evropske unije je način integracije”.
Ideja je zaista zavodljiva ali ipak štampa i političke partije širom Evrope kao da sve više mesta ustupaju populizmu, u trenutku dok su članice EU sve više neprijateljski raspoložene jedne prema drugoj.
“Zato kažem da je naš identitet plitak”, kaže on. “Osnivači Evrope, De Gasperi, Mone – možda su putovali manje. De Gasperi je govorio njemački, ali samo zato jer je rođen u Austrougarskom kraljevstvu i nije imao internet da čita stranu štampu. Njihova Evropa je reagovala na rat i podijelila svoje resurse sa ciljem izgradnje mira. Danas, moramo raditi ka izgradnji dubljeg identiteta”.
Eko je ozbiljan kada predlaže verziju Erasmusa za zanatlije i stručnjake.
“Kada sam to predložio na sastanku gradonačelnika EU, jedan od njih je rekao: ‘Moji građani to nikada ne bi prihvatili'“!
Eko se prisjetio i gostovanja na britanskoj televiziji. On kaže da je voditelj programa počeo emisiju izražavanjem zabrinutosti u vezi sa krizom eurozone, pri tom ustvrdivši da su neizabrane “tehničke” vlade Papadimosa u Grčkoj i Montija u Italiji “nedemokratske”.
“Šta sam trebao da mu odgovorim? Da mu kažem da je italijanska izvršna vlast odobrena od parlamenta i predložena od strane predsjednika Republike, kojeg je opet izabrao parlament? Da mu kažem da sve demokratije imaju neizabrane institucije, kao što je engleska kraljica i američki Vrhovni sud, i da ih niko ne definiše kao nedmokratske”?
Kriza evropskog identiteta, kako je dijagnostifikuje Eko, pojavila se i prije početka dužničke krize. To je postalo evidentno, kaže on, “kada je Ustav EU odbijen na referendumu”.
“To je bio dokument koji su napisali političari i bilo je nemoguće za svakog čoveka iz kulture da učestvuje u njegovoj izradi, takođe nikada nije bio raspravljan sa glasačima”.
Eko takođe primjećuje da su novčanice evra dizajnirane bez korišćenja likova važnih muškaraca i žena, što je još jedan znak plitkosti evropskog identiteta.
“Umjesto toga su bili neki hladni pejzaži, kao na De Kirikovim slikama. Ili je problem u Bogu? Činjenica da Sjedinjene Države sve više gaje religiju, dok je Evropa sve manje religiozna?
On podsjeća na debatu koja se odvijala u vrijeme dok je papa Jovan II još bio živ u vezi sa tim da li evropski ustav treba da se odnosi na hrišćanske korene kontinenta.
“Sekularisti su prevladali i crkva je protestvovala. Ali je postojao i treći put, mnogo teži, koji nam je dao snagu danas. Govorimo o Ustavu svih naših korijena, grčko-rimskih, jevrejskih i hrišćanskih. Iz naše prošlosti, imamo i Veneru i raspeće, Bibliju i nordijsku mitologiju, koju povezujemo sa božićnom jelkom i Svetim Nikolom kao Deda mrazom”, kaže Eko.
Evropa je kontinent koji je bio u stanju da spoji mnoge identitete, a da se oni ne pomiješaju. To je upravo onako kako ja vidim budućnost”.
Eko je oprezan na pomen vjerskih pitanja. “Mnogi od onih koji kažu da ne praktikuju vjeru i dalje nose malu kartu sveca u svom novčaniku”!
Italijanski pisac, međutim, nije pesimista: “Sa svim ovim defektima, globalna tržišta teško da mogu da izazovu rat, čak i između Sjedinjenih Država i Kine”, kaže on.
“Evropa nikada neće postati Sjedinjene Evropske Države, jedna država sa jednim jezikom. Mi imamo puno jezika i kultura. Ali ćemo na internetu, u međuvremenu, nailaziti jedni na druge, možda ne čitamo ruski, ali mi vidimo ruske sajtove i svjesni smo njih”.
“Nastavljam da se sjećam da je od Lisabona do Varšave ista razdaljina kao od San Franciska do Njujorka”, dodaje on. “Ostaćemo federacija, ali nerastvorljiva.”
Pa čije likove onda treba da štampamo na novčanicama? Ko može da podsjeti svijet da nismo samo Evropljani u “plitkom” smislu, već da postoji nešto dublje.
“Možda ne političari i lideri koji su nas podijelili, već ljudi iz kulture koji su nas ujedinili, od Dantea do Šekspira, od Balzaka do Roselinija”.
Za BUKU prevela i prilagodila Milica Plavšić