Posljednjih godina su sve glasniji zahtjevi NVO sektora, ali i nekih političkih partija koje pretenduju da budu ozbiljne stranke, da se ukine finansiranje političkih stranaka sa budžeta. Oni naravno ne razmišljaju dalje od svog nosa jer vođeni su samo jednim ciljem, a to je kažnjavanje političara za njihov loš rad, ali o posljedicama i rezultatima jednog takvog čina uopšte ne razmišljaju.
Osnovno, da bi politička stranka funkcionisala i djelovala neophodno je da ima novac. Novac joj je potreban za redovne aktivnosti, troškove uposlenih, kirije za prostore, komunikaciju sa građanima i slično. Sredstva za to se, po važećim zakonima, u najvećoj mjeri osiguravaju iz budžeta na svim nivoima vlasti, a sve to u zavisnosti od parlamentarne snage i izbornog rezultata političke stranke na nivou vlasti sa kojeg se sredstva uplaćuju. Iznos sredstava koje stranke godišnje dobiju u Bosni i Hercegovini je oko 20-ak miliona maraka zbirno na svim nivoima od opštinskog do državnog što je oko 0,0015 procenata ukupnih budžetskih prihoda u BiH i ne odskače od prosjeka.
Primjera radi, troškovi lokalne kancelarije političke stranke su: kirija 400 maraka, uposleno lice na minimalcu sa doprinosima 650 maraka, jedna javna tribina mjesečno u šta spada prostor i obavještavanje građana – 300 maraka, troškovi telefona, struje, interneta – 150 maraka, ostali troškovi 300 maraka – što u zbiru iznosi 1.800 maraka mjesečno za rad jedne lokalne organizacije političke stranke. Ovo navodim iz razloga da bi se shvatilo za šta se daje novac iz budžeta i šta mu je cilj. Postoje i drugi veliki troškovi političkih stranaka kao što su kampanje i putni troškovi, ali ovdje je uzet samo primjer.
E sad hajdemo viditi šta bi se desilo kada bi to ukinuli i postaviti sebi neka osnovna pitanja.
1. Da li bi političke stranke prestale postojati? Ne bi sasvim sigurno i nastavile bi raditi kao što su i radile.
2. Da li bi to dovelo do ukidanja parlamenta? Ne bi jer je to nemoguće.
3. Da li bi to dovelo do osiromašenja političkih stranaka? SASVIM SIGURNO NE BI. IMALE BI JOŠ VIŠE NOVCA.
4. Zašto? Ovdje dolazimo do odgovora na pitanje šta bi se desilo kada bi ukinuli finansiranje političkih stranaka sa budžeta i da li bi sa tim kaznili političare i stranke? Desilo bi se da političke stranke počinju da se finansiraju iz dva druga izvora kao primarnih izvora finansiranja, a to su donacije i crni fondovi. Donacije bi se uplaćivale legalno i bile bi ogromne, a crni fondovi bi bili finansiranje političkih stranaka u kešu. To bi čak u velikoj mjeri povećalo iznose novca koje političke partije koriste na godišnjem nivou iz budžeta. Neko će reći: “Pa dobro ali ne troše naš budžetski novac.”. ali to je upravo ona zamka u koju se upada. To bi bilo skuplje po građane nego što se to dešava danas. A kako? Veliki privredni subjekti, domaći i strani, bi političke partije izdašno finansirali da bi donosile zakone koji su u njihovom interesu, a ne u interesu građana. Finansirali bi jednako izdašno i poziciju i opoziciju i to bi nas dovelo do toga da bez obzira na to kako građani glasaju, stvarni vlasnici države, parlamenta i zakona su oni koji su imali novac da plate jer političke stranke bi za taj novac koji su dobile isporučile onakve zakone kakve traže njihovi finansijeri. U suprotnom ne bi dobile novac. Kada bi se sabrala šteta po građane, a koju bi takvi zakoni izazvali, shvatili bi da su gubici daleko i mnogostruko veći nego što je iznos kojim se danas finansiraju političke stranke u Bosni i Hercegovini.
Zbog toga je važno da finansiranje političkih stranaka dolazi iz budžeta, a ne iz privatnih sredstava jer se sa tim garantuje kakva-takva nezavisnost političkog sistema i političkih stranaka, kao njegovih glavnih aktera. Ako toga ne bi bilo političke stranke bi mogle prestati da postoje, a zastupnike u parlament bi imenovale kompanije i tretirale ih kao svoje uposlene ili u prevedenom to bi suštinski ukinulo izbore.
Ono što treba uraditi je da se vrši kontrola poslovanja političkih stranaka, ozbiljne finansijske revizije, javnost podataka o utrošku sredstava i slično, ali ukinuti finansiranje političkih stranaka sa budžeta bi bilo suludo i dovelo bi do katastrofalnih posljedica koje bi nas koštale daleko više nego što koštaju danas. Nezavisnost političkog sistema se garantuje upravo osiguranjem političkim strankama njihove finansijske nezavisnosti od novca sa strane i od kapitala, a sa ciljem osiguranja da odluke koje donose u parlamentima budu lišene potrebe za prodajom glasova. To se također radi i da bi takva prodaja glasova mogla biti okarakterisana kao djelo koruptivne prirode i kažnjivo po zakonu.
Mi moramo osigurati da se zakoni provode i poštuju, ali nikako ne smijemo dozvoliti da dođemo u situaciju u kojoj bi zakone, umjesto parlamenta, potpuno javno i legalno pisale pojedine kompanije za svoju ličnu korist, a na štetu građana.
Zbog svega gore navedenog smatram da političke stranke treba da se i dalje finansiraju budžetskim sredstvima, a što je slučaj u cijeloj Evropi, ali da građani treba da imaju mogućnost pregleda utroška tih sredstava, kao što bi i spiskovi članstva svih političkih stranaka trebali biti dostupni javnosti.